Inloggen
Op deze website worden advertenties getoond. Van de advertenties wordt de redactie betaald. De redactie verzorgt het nieuws op deze website. Zonder advertenties geen nieuws. Zou je je adblocker daarom willen uitschakelen
Op 18 april gaat de Community of Practice (CoP) Contractmanagement in circulaire inkooptrajecten van start. Deelname aan de community zorgt voor meer inzicht in borging en ontwikkeling van circulariteit in de contractfase. Samen met andere organisaties en experts ga je in gesprek over vraagstukken rondom contractmanagement in circulaire inkooptrajecten. Aanmelden voor de CoP is gratis, het aantal plekken is beperkt.
Elke stap in het inkoopproces vraagt een eigen benadering van circulariteit. Door dit topic een prominente rol te geven in contractmanagement moeten de circulaire resultaten verbeteren. Welke succesfactoren er zijn en hoe je circulariteit borgt én op de lange termijn ontwikkelt, is onderwerp van gesprek van de CoP. De eerste CoP-groep startte in 2022, deelname aan deze editie is uitstekend mogelijk zonder bij de vorige groep aanwezig te zijn geweest. De informatie is ook voor nieuwe deelnemers goed toegankelijk.
De eerste CoP-sessie vindt offline plaats in Zeist, de 4 verdiepingssessies vinden online plaats. Is het contractmanagement bij jouw organisatie goed ingericht en is het nu tijd voor een volgende stap? Dan vind je bij CoP ongetwijfeld kennis en inspiratie om mee aan de slag te gaan.
Community of Practice is een initiatief van het Versnellingsnetwerk Circulair Inkopen (VCI): een samenwerking tussen MVO Nederland, PIANOo, Nevi en Rijkswaterstaat. Het VCI is het vervolg op de Green Deals Circulair Inkopen (GDCI) en wordt mogelijk gemaakt door het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat.
Bron: https://www.pianoo.nl/nl/actueel/nieuws/kick-cop-contractmanagement-circulaire-inkooptrajecten
Denk Doe Duurzaam en PIANOo organiseren op 9 maart samen een webinar over duurzame markttransformaties. Twee experts nemen deel aan een rondetafelgesprek om meer te vertellen over markttransformaties en de markt van kantoormeubilair.
De markt voor kantoormeubilair heeft zich de laatste jaren flink ontwikkeld waar het circulariteit betreft. Hoe dat kan, wat de do’s en don’ts zijn, vertellen Lucas Simons van NewForesights en rijksinkoper Tamara Vastenhoven tijdens het webinar.
Deelnemers leren meer over het belang van de fase waarin een markttransformatie zich bevindt en ontdekken hoe zij aan de juiste knoppen, passend bij de transformatiefase kunnen draaien om duurzaamheidsdoelen te behalen. Er wordt dieper ingegaan op het framework van duurzame markttransformaties en aan de hand van een casus bij het Rijk leren deelnemers meer over de praktische invulling. Het webinar sluit af met een gesprek met stakeholders.
Deelname aan het webinar is gratis. Meer informatie en aanmelden via PIANOo.
Om de impact van inkoop op circulaire onderwerpen te vergroten, organiseert PIANOo samen met Rijkswaterstaat en Nevi een training rondom dit thema. Ten grondslag aan de training liggen kennis en expertise uit het Versnellingsnetwerk Circulair Inkopen.
Tijdens de training krijgen inkopers, opdrachtgevers, contractmanagers en andere stakeholders tips over onder meer waar te beginnen in het inkoopproces. Een circulaire economie gaat over terugwinnen en hergebruiken van beschikbare materialen. Hoe dat slim kan, komt in de training aan bod. Daarin is ook ruime aandacht voor circulariteit en de aanbestedingsprocedure.
De training bestaat uit 8 stappen en vindt online plaats. Op 20 april tussen 10.00 en 12.00 kunnen belangstellenden kosteloos digitaal aanschuiven.
Meer informatie vind je op de website van PIANOo.
Bron: https://www.pianoo.nl/nl/actueel/agenda/training-direct-aan-de-slag-met-circulair-inkopen
Het inkoopbeleid voor de langdurige zorg moet vanaf 2024 in het teken staan van een regionale aanpak. Zorgverzekeraars Nederland (ZN) heeft het nieuwe inkoopbeleid op hoofdlijnen gepresenteerd. Er moet meer aandacht komen voor innovatie, kwaliteit, verduurzaming, bedrijfsvoering en het aanjagen van verduurzaming.
Verduurzaming
Voor verduurzaming zijn energie en circulariteit belangrijke pijlers. Als zorgaanbieders meerjarige contracten aangaan, kunnen zij op dat punt grote winst behalen. De exacte details van het nieuwe inkoopbeleid zijn voorlopig nog niet bekend. ZN spreekt later in januari nog met de verschillende betrokken partijen.
Regionale aanpak
Het is de bedoeling dat het inkoopbeleid per regio gaat verschillen en daarmee de tarieven ook. Omdat elke regio eigen uitdagingen en opgaven heeft, is een regionaal inkoopbeleid volgens ZN beter. De onderbouwing van de tarieven zal volgens een doorontwikkelde versie van het huidige systeem verlopen. Op 1 juni wordt het regionale inkoopbeleid gepubliceerd.
Bron: https://www.skipr.nl/nieuws/zorgkantoren-hebben-eerste-schets-van-wlz-inkoop-2024/
Door het organiseren van buyer groups in 2020 begon het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) met het bevorderen van maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI). Doordat de Rijksoverheid, provincies en gemeenten zoveel producten en diensten inkopen, kan veel duurzaamheidswinst worden behaald.
Positief voor het klimaat
De krachtenbundeling moet een positief effect hebben op klimaatverandering en een circulaire economie stimuleren. Een gezamenlijke marktvisie en inkoopstrategie vertaald naar concrete aanbestedingen moeten resulteren in minder belasting van het klimaat en meer besparing van grondstoffen.
Minder uitstoot
Er begonnen in totaal 13 buyer groups voor verschillende productgroepen. Het RIVM heeft nu de eerste resultaten van deze groepen geanalyseerd. Bijna de helft, namelijk 6 buyer groups, konden inschatten hoeveel minder broeikasgassen er worden uitgestoten door de gezamenlijke manier van aanbesteden: net zoveel als de directe uitstoot van zo’n 19.000 huishoudens.
Te weinig informatie
De andere 7 buyer groups hadden nog niet alle informatie beschikbaar om de mogelijke duurzaamheidswinst van MVI te kunnen berekenen. Bovendien bleek het ingewikkelder om de winst voor circulaire economie te berekenen dan voor het klimaat.
Conclusies
Uit de resultaten concludeert het RIVM dat buyer groups belangrijke initiatieven zijn. Door samenwerking kunnen publieke inkopers, marktpartijen en andere belanghebbenden immers hun duurzaamheidswinst met MVI vergroten. Door deze winst concreet in getallen uit te drukken, ontstaat inzicht in hoeverre een MVI-strategie bijdraagt aan de gestelde duurzaamheidsdoelen.
Bron: RIVM
Fredo Schotanus aanvaardt op vrijdag 1 juli zijn benoeming in het vakgebied ‘Pubieke inkoop’ bij de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de Universiteit Utrecht. De oratie van prof. dr. ir. Schotanus is getiteld ‘Een betere wereld begint bij publieke inkoop’.
Leidende rol
Schotanus pleit er in zijn oratie voor meer oog te hebben voor milieu en mens. Hij constateert dat veel overheden duurzamer in kunnen kopen. De overheid investeert jaarlijks zo’n 100 miljard euro. Dat betekent dat de overheid uitstekend een leidende rol kan nemen in het aanjagen van duurzaam inkopen.
Suggesties
Tot op heden is niet inzichtelijk wanneer welke concrete inhoudelijke onderwerpen effectief zijn om duurzaam inkoopbeleid te realiseren. Schotanus doet hiervoor een aantal suggesties. Het zou bijvoorbeeld een optie kunnen zijn een motiveringsplicht in te voeren wanneer niet-duurzaam wordt ingekocht. Keurmerken of duurzame gunningscriteria zijn misschien niet gelijk de oplossing. Selectie aan de voorkant en het hanteren van duurzame eisen voortkomend uit marktconsultaties zijn wellicht kansrijker. Andere inkoopmodellen en toegankelijker aanbestedingen zouden ook meer aandacht moeten krijgen.
Versnelling
Schotanus hoopt vanuit zijn leerstoel samen met zijn team van onderzoekers bij te dragen aan de versnelling van de trend om steeds duurzamer in te kopen. Hij wil meer inzicht geven in inkoopgedrag en met metingen aantonen welke duurzame inkoopmaatregelen meer en minder effectief zijn. De vrijblijvendheid moet er volgens Schotanus in elk geval sowieso vanaf. Voor álle overheden. Duurzaam inkopen zou de nieuwe norm moeten zijn.
Bron: https://www.uu.nl/agenda/oratie-fredo-schotanus-een-betere-wereld-begint-bij-publieke-inkoop
De Europese Commissie reikt voor de tweede keer de European Innovation Procurement Awards uit. Toonaangevende publieke en private inkopers kunnen zich tot en met 22 juni 2022 aanmelden om kans te maken op deze prijs. De wedstrijd is bedoeld om te benadrukken hoe groot het belang is van een nauwe samenwerking tussen inkoper en leverancier in de zoektocht naar innovatieve oplossingen. De eerste editie werd gewonnen door Waterschapsbedrijf Limburg in de categorie ‘Facing societal challenges’.
Criteria
Een aantal criteria waaraan voldaan moet worden om kans te maken op de award zijn de mate van transformatie richting innovatiegericht inkopen, de innovatieve manieren voor efficiëntere en effectievere diensten, in hoeverre de kandidaat synergie en samenwerking en de maatschappelijke impact bevordert. De nadruk ligt bij die laatste op digitale transformatie en Green Deal.
Hoofdprijs
Deelnemers kunnen in 3 categorieën in de prijzen vallen: Innovation Procurement Strategy, Facing societal challenges en Procurement leadership. De winnaar in elke categorie krijgt 75.000 euro.
https://www.pianoo.nl/nl/actueel/nieuws/european-innovation-procurement-awards-open-voor-inzendingen
Het derde deel van het rapport over de gevolgen van klimaatverandering van het IPCC, genaamd ‘Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change’, benoemt de inkoopkracht van de overheid concreet als deel van de oplossing.
Inkoopvolume als stimulans
Het IPCC benadrukt het grote inkoopvolume van de overheid. Dit zou ingezet kunnen worden om de energietransitie te stimuleren. De overheid kan op alle niveaus nichemarkten creëren en vraag naar producten en materialen met een lage CO2-uitstoot stimuleren. Het IPCC rapport benoemt certificering volgens de CO2-prestatieladder als mogelijkheid om concurrentievoordeel te behalen.
Investeringsgat
Volgens het IPCC is er wereldwijd voldoende kapitaal en liquiditeit beschikbaar om een groot investeringsgat te dichten. Op dit moment zijn de financiële stromen een factor 3 tot 6 keer te laag om de opwarming van de aarde te beperken tot minder dan 2 graden. Een betere afstemming van de overheidsfinanciën en beleid kan de markt stimuleren om dat gat te dichten. Zo’n duidelijk signaal van regeringen en de internationale gemeenschap zou volgens het IPCC helpend kunnen zijn.
https://www.pianoo.nl/nl/actueel/nieuws/kracht-van-overheidsinkopen-specifiek-benoemd-ippc-rapport
Uit onderzoek van Vereniging Circulair Friesland en MKB Regio Zwolle blijkt dat overheden meer kunnen doen op het gebied van circulair inkopen en aanbesteden. Er bestaan nog veel knelpunten bij circulaire inkoop. Kostenoverwegingen, een tekort aan kennis en bewustzijn en een gebrek aan dialoog tussen overheid en markt zijn beperkende factoren, stellen de onderzoekers.
Overheden zijn deels afhankelijk van (Europese) wetgeving als zij circulair inkopen en aanbesteden willen bevorderen. Toch kunnen overheden, zoals gemeenten, zelf ook stappen zetten om circulariteit in het inkoopproces te bevorderen. De onderzoekers, Arnold Appelman (advocaat aanbestedingsrecht bij DeHaan) en Ernst van Bergen (Rijksuniversiteit Groningen), constateren dat er te weinig kennis is over circulair inkopen en aanbesteden, en dat overheid en markt elkaar nog te weinig begrijpen.
Maatschappelijke waarde
De onderzoekers doen veertien aanbevelingen voor het verbeteren van circulair inkopen en aanbesteden. Appelman en Van Bergen raden overheden onder meer aan te investeren in kennis over circulariteit, aansluiting te vinden bij bestaande initiatieven op het gebied van circulariteit, en hulp in te roepen van een ervaren partij wanneer er voor het eerst een circulair inkooptraject wordt opgestart. Daarnaast stellen zij dat circulariteit een verplicht onderdeel moet worden van inkoopopleidingen, en dat inkopers het minimaliseren van klimaatimpact gelijk moeten stellen aan het creëren van maatschappelijke waarde.
Bron: Duurzaam-ondernemen.nl
Uit een analyse van onderzoeksgroep en ngo Transport & Environment blijkt dat de transitie naar elektrische stadsbussen in Europa te traag verloopt. Nederland steekt wel met kop en schouders boven de andere landen uit. In 2020 betrof 81% van de ingekochte stadsbussen een elektrische variant. Andere landen blijven gemiddeld steken op 12%.
Nederland kocht in 2020 in totaal 550 bussen, het overgrote deel elektrisch aangedreven. Circa 10% betrof een hybride variant en de overige bussen rijden op diesel. Slechts 1% van de aangeschafte bussen rijdt nog op benzine. Luxemburg en Noorwegen volgen Nederland op de tweede en derde plek. Het aandeel elektrische bussen dat deze landen inkochten komt uit op 51% en 32%. België, Zwitserland, Oostenrijk en Spanje blijven steken op een elektrisch aandeel van 5%, terwijl Griekenland en Ierland in 2020 uitsluitend dieselbussen aanschaften.
James Nix, vrachtmanager bij Transport & Environment, stelt dat de transitie naar zero-emissie openbaar vervoer te traag verloopt. Hoewel het aandeel zero-emissie voertuigen steeg ten opzichte van 2019, stijgt ook het percentage bussen dat op benzine rijdt. Dat is een zorgelijke ontwikkeling, aldus Nix. Volgens hem zou Europa ernaar moeten streven in 2027 een complete zero-emissie busvloot te hebben.
Bron: Transportenvironment.org
Eén van m’n oude schoolvrienden is tegenwoordig ‘groene investeerder’; hij gaat in gesprek met duurzame ondernemers en stopt zijn geld in de initiatieven waar hij vertrouwen in heeft. Bij onze laatste borrel kwam hij net terug van een tiny housing project dat was afgeketst. Terwijl het idee zo mooi was; landbouwgrond gebruiken voor een beheerderswoning, een paar kleine betaalbare woningen en als kers op de taart een prachtig voedselbos voor de bewoners. Maar helaas. Klassiek gevalletje not-in-my-backyard, vertelde hij.
Ironisch wel. Middenin een woningcrisis klagen over je achtertuin als mensen voorstellen om voor zichzelf de kleinst denkbare woonruimte te bouwen. Maar daarnaast lag vooral de achterdocht van omwonenden in de weg. “Onder het mom van duurzaamheid kan je tegenwoordig alles verkopen”, kopte de lokale krant zelfs.
En dat is wat je steeds vaker ziet: duurzame ambities worden gewantrouwd. Want idealen van een commerciële partij? Die stinken. Daar móet wel iets achter zitten. De focus van overheden ligt niet op hoe de aanbesteding creativiteit van ondernemers kan stimuleren, maar op hoe de uitvraag greenwashing voorkomt. Die angst is zo diepgeworteld dat aanbestedingen volledig worden dichtgetimmerd, en de bewegingsruimte van welwillende ondernemers wordt ingeperkt tot een schamel SROI-percentage van 2%.
Een tijdje geleden zagen we datzelfde wantrouwen richting OmbudsMan Aanbesteding (OMA). OMA is een stichting zonder winstoogmerk, opgericht door marktpartijen die het slagveld tussen inkopers en inschrijvers niet meer aan konden zien. Gestart omdat beide partijen niet genoeg hebben aan de rechter of de Commissie van Aanbestedingsexperts, maar in een vroeg stadium gebaat zijn bij laagdrempelig advies.
Denk bijvoorbeeld aan al die keren dat een vraag niet of onduidelijk wordt beantwoord. Of die aanbesteding die toch écht niet te rijmen is met de klimaatdoelstellingen voor 2030. Je kunt als inschrijvende partij moeilijk gaan doen, maar dan loopt het vaak al snel uit op een rechtszaak of verstoorde relatie. Met toegankelijk en praktisch advies in het voortraject maak je de relatie tussen inkoper en inschrijver veel gelijkwaardiger.
Maar al snel werden de idealen van OMA in twijfel getrokken. Marktpartijen met idealen, dat kán gewoon niet kloppen. Er dook een anonieme Tenderman op die vrijelijk aannames en korte metten maakte met het initiatief. Een andere column suggereerde dat de voorbeeldadviezen op de website onrealistisch zijn, terwijl ze rechtstreeks uit de praktijk komen. En lezers vroegen zich hardop af “What’s in it voor de initiatiefnemers?”.
Misschien komt het door het tiny housing project, maar deze situatie doet me denken aan een voedselbos. Waar nieuwe generaties aan het zaaien zijn, terwijl de oudere generaties achterdochtig over het hek leunen: “Waarom plukken ze niet meer dan ze op kunnen?”
De waarheid is: omdat we zien dat het bos verschraalt als we op dezelfde voet doorgaan. We moeten slim en doeltreffend te werk gaan als we willen dat er morgen überhaupt nog wat te plukken valt. Dan zou het helpen als we dat voedselbos gebruiken als proeftuin, waar ruimte is voor goede én slechte ideeën. En dan heb je weinig aan cynisme, maar des te meer aan meedenken over de bedoelingen van betrokkenen en hoe we de doelstellingen samen bereiken.
Want of het nu gaat om woonruimte voor iedereen of eerlijke aanbestedingsprocedures; we zien allemaal dat het beter kan en moet. De tijd lijkt rijp om te experimenteren. Nu alleen nog een geschikte achtertuin zien te vinden.
Uit onderzoek van MVO Platform, een samenwerkingsverband van vakbonden en NGO’s dat zich inzet voor eerlijke handel, blijkt dat de overheid lang niet altijd voor duurzame en eerlijke leveranciers kiest. In de steekproef van twintig aanbestedingen scoorden slechts twee aanbestedingen op niveau.
MVO Platform selecteerde twintig aanbestedingen uit de periode 2018-2021 en koos voor sectoren waarbij het risico op misstanden, mensenrechtenschendingen en milieuschade hoog is. Bij vier aanbestedingen besteedden inkopers helemaal geen aandacht aan eerlijke arbeidsomstandigheden. Dat gold bijvoorbeeld voor de Politie, die bij de inkoop van broeken voor een leverancier koos die recent uit het kledingconvenant was gezet. De Internationale Sociale Voorwaarden (ISV) werden in deze aanbestedingen niet toegepast. Met de ISV kan een aanbestedende dienst voorwaarden of eisen stellen aan de leverancier op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen in waardeketens.
In veertien aanbestedingen was er beperkte aandacht voor omstandigheden in de productieketens. De aanbesteding van opslagapparatuur voor een datacenter door de Belastingdienst en de inkoop van koffie door Rijkswaterstaat scoorden wel goed. Zo vroeg Rijkswaterstaat leveranciers een plan voor ketenverduurzaming te presenteren. Ook spraken inkopers af dat koffieboeren een minimumprijs voor hun product zouden ontvangen.
Het onderzoek, met de titel ‘Goed voorbeeld doet volgen?’, wijst op het gebrekkig naleven van overheidsregels voor eerlijke inkoop. Voor sommige sectoren zijn die regels er überhaupt niet. “De huidige verplichting om voorwaarden te stellen voor verantwoorde ketens blijkt in de praktijk slechts van toepassing op een zeer klein deel van de aanbestedingen”, schrijven de onderzoekers.
Daarnaast kijkt de overheid nog te veel naar de beloften die bedrijven op papier doen, en te weinig naar reeds geleverde prestaties. Volgens de onderzoekers is er onvoldoende kennis bij de Rijksoverheid om ISV-beleid in de praktijk te brengen. De ISV zouden verplicht moeten worden toegepast bij alle aanbestedingen in hoogrisicosectoren. Daarnaast zou de Rijksoverheid jaarlijks moeten rapporteren over de toepassing en uitvoering.
Bron: MVO-platform.nl
Nieuws dat voorbij komt in deze aflevering:
De gasten in deze aflevering:
Daarnaast in de podcast een nieuwe column van Tenderman. Vraag of een opmerking? Mail naar [email protected].
Presentatie: Sander van den Broek
Uit de analyse van openbare aanbestedingen door Bouwend Nederland en het Aanbestedingsinstituut, blijkt dat het aantal duurzame aanbestedingen binnen de woning- en utiliteitsbouw afneemt. In 2018 kwamen er 300 duurzame aanbestedingen in de zogeheten B&U-sector naar voren bij het onderzoek. In 2020 was dat aantal afgenomen tot 267.
Over het geheel nam het aantal duurzame aanbestedingen in de bouw juist toe. Dat is geheel te wijten aan het stijgend aantal duurzame aanbestedingen in de infrasector. Volgens Bouwend Nederland wordt de markt nog onvoldoende beloond voor duurzame innovaties.
Voor de analyse legde Bouwend Nederland circa duizend aanbestedingen onder de loep. Aanbestedende diensten die in 2019 en 2020 minstens zeven aanbestedingen uitschreven, werden meegenomen in de analyse.
De duurzaamste
Bouwend Nederland en het Aanbestedingsinstituut onderzoeken sinds 2018 elk jaar openbare aanbestedingen op duurzaamheid. Daaruit bleek eerder al dat de provincie Noord-Brabant dit jaar de meest duurzame publieke opdrachtgever is, gevolgd door Rijkswaterstaat en de gemeente Assen.
Met drie gasten bespraken we twee actuele onderwerpen in aanbestedingsland. Allereerst, de beslissing van het ministerie van VWS om de gunning van het analyseren van coronatesten twee maanden op te schorten. Daarnaast speelt op het wereldtoneel de klimaattop in Glasgow een belangrijke rol op dit moment. Moet duurzaam aanbesteden verplicht worden?
Presentatie: Sander van den Broek
Nieuws dat voorbij komt in deze aflevering:
De gasten in deze aflevering:
Daarnaast in de podcast een nieuwe column van Tenderman. Vraag of een opmerking? Mail naar [email protected].
Alle negen ministeries gaan de C02-prestatieladder gebruiken bij inkoop. De nieuwe aanpak moet leiden tot duurzamere inkoop en bijdragen aan het doel in 2030 klimaatneutraal te zijn.
De Rijksoverheid is volgens analyse van het RIVM verantwoordelijk voor 18% van de totale klimaatimpact. Om in 2030 klimaatneutraal te zijn, is meer actie nodig. Het ministerie van I&W en het ministerie van EZK kochten al in met behulp van de CO2-prestatieladder. Nu stapt ook de rest van de ministeries over op inkoop met behulp van de CO2-prestatieladder.
Organisaties die werken met de CO2-prestatieladder moeten zich daarvoor certificeren. Jaarlijks voert een externe partij een audit uit. De organisatie gaat in eerste instantie aan de slag met de eigen CO2-uitstoot. Hoe hoger de organisatie op de ladder komt, hoe verder deze ook in de keten aan de slag gaat met duurzaamheid. In totaal beslaat de CO2-prestatieladder vijf treden. Ook bedrijven kunnen zich certificeren, waardoor ze gunstiger uit de bus kunnen komen bij aanbestedingen.
Concrete stappen
Ivo Bonajo, programmamanager duurzame bedrijfsvoering Rijksoverheid, is blij met de invoering van de CO2-prestatieladder. “Met het besluit om de CO2-prestatieladder in te voeren laat de Rijksoverheid zien zelf serieus aan de slag te zijn met deze boodschap. Ik vind dit een mooie stap en goed signaal. Tegelijk besef ik me dat we er hiermee nog niet zijn en ons succes zal afhangen van de concrete maatregelen en stappen die we nog moeten zetten.”
Bron: Denkdoeduurzaam.nl, SKAO.nl
De provincie Noord-Brabant is voor de derde keer uitgeroepen tot de meest duurzame aanbesteder. Rijkswaterstaat en de gemeente Assen kwamen uit op plaats twee en drie. Wel wordt de kloof tussen aanbestedende diensten die goed en slecht presteren steeds groter, concludeert organisator Bouwend Nederland.
Bouwend Nederland zet elk jaar de 25 meest duurzame aanbesteders op een rij. Rijkwaterstaat stond vorig jaar nog op plaats drie, maar stijgt nu een plek. De gemeente Assen klom van de 21e plaats naar plek drie. Een aantal gemeenten die vorig jaar in de top-10 stonden, valt er dit jaar buiten. Dat komt doordat zij minder dan zeven aanbestedingen gepubliceerd hebben en daarom niet meetellen voor de verkiezing. Een aantal decentrale overheden is nieuw binnengekomen in de lijst. Dat geldt voor de gemeente Leiden en Alkmaar, en voor de provincie Noord-Holland en Zeeland.
De koplopers scoren steeds beter, volgt uit analyse van de lijst. De gemiddelde score ging ook dit jaar weer omhoog. Opdrachtgevers kunnen een score krijgen van 1 tot en met 6, waarbij 6 het hoogst is. Duurzaam aanbesteden is volgens Bouwend Nederland nog niet de norm. Daarom roept de brancheorganisatie de overheid op duurzaam aanbesteden te stimuleren. Door meer te gunnen op duurzaamheid, opdrachtgevers en marktpartijen in een vroeg stadium samen te laten werken en uniforme prestatie-eisen te formuleren, moet duurzaam aanbesteden in een stroomversnelling komen.
Alle publieke opdrachtgevers die in 2019 en 2020 meer dan zeven aanbestedingen uitvoerden, dongen mee naar de prijs voor duurzaamste publieke opdrachtgever. Jos van Alphen, adviseur Aanbestedingen bij het Aanbestedingsinstituut en Bouwend Nederland, bekeek circa duizend aanbesteden voor de verkiezing.
Bron: Bouwendnederland.nl
De overheid moet duurzaam aanbesteden verplicht stellen. Door het vrijblijvende karakter van duurzame inkoop af te schaffen kan Nederland de klimaatdoelen behalen. En daar moeten we zo snel mogelijk mee beginnen, betoogden Fredo Schotanus, Mark Hillen en Jeroen Wegkamp onlangs in een essay in Binnenlands Bestuur.
Aanbestedingscafe.nl ging in gesprek met Fredo Schotanus, bijzonder hoogleraar Publieke Inkoop UU en principal consultant bij Significant Synergy en Mark Hillen, directeur en voorzitter van Social Enterprise NL.
Inkopers willen wel duurzaam inkopen, maar directie en budgethouders vormen nog te vaak een obstakel, stellen Hillen, Schotanus en Wegkamp in hun essay. Als we inkopen met maatschappelijke waarde minder vrijblijvend – verplicht – maken, verandert dat. En dat is belangrijk, want de overheid heeft een voorbeeldrol. Die kan de private sector inspireren of zelfs dwingen anders te werk te gaan, waardoor de duurzame en circulaire samenleving pas echt een impuls krijgt. Het liefst gebeurt dat volgens hen zo snel mogelijk: start dit jaar of in 2022 al. Geef tussen 2023 en 2025 invulling aan manifesten als ‘Inkopen met impact’. Doe dat bijvoorbeeld door maatschappelijke gunningscriteria meer gewicht te geven, of alleen offertes bij duurzame of sociale leveranciers uit te vragen. En zorg ervoor dat er een Gids Duurzaam en Sociaal Inkopen komt, zodat niemand hoeft te wachten op wetgeving. Uiteindelijk zou inkopen op prijs-kwaliteit-impact zo binnen drie jaar verplicht kunnen zijn voor alle overheden. “MVI wordt de norm, niet-maatschappelijk inkopen wordt een risico”, schrijven ze. “Blijvende verandering vereist een wettelijke stok achter de deur.”
Maar waarom die verplichting om duurzaam aan te besteden? “Omdat er anders weinig van terecht komt”, zegt Hillen vastberaden. Schotanus beaamt dat. “Verplichting levert weerstand op, maar dit onderwerp is zó belangrijk. Net als rechtmatigheid, dat vinden we ook belangrijk dus verplichten we dat ook.” Hoewel hij goede ontwikkelingen ziet bij overheidsinstanties vindt hij wel dat het tempo omhoog mag. Dat geldt vooral voor lokale en kleinere overheden. “Voor kleine organisaties komt duurzaam inkopen allemaal ‘eventjes’ bij.”
Vorig jaar riep de Europese Commissie al op circulair aanbesteden minder vrijblijvend te maken. Had de Nederlandse overheid duurzaam aanbesteden niet allang verplicht moeten stellen? Volgens Hillen loopt Europa voor op de meeste lidstaten, en zeker op Nederland. “We lopen echt niet voorop als het gaat om sociaal ondernemerschap. Europa vraagt ons steevast: ‘waarom zit er geen ambtenaar uit Nederland aan tafel?’ En dit is echt niet het enige thema waarbij dat speelt.” Hillen noemt de Nederlandse houding zelfs arrogant. “In Nederland denken we dat we het beter hebben geregeld dan de rest, maar we zijn op het gebied van duurzame, nieuwe energie en biodiversiteit het sukkeltje van Europa. Nederland heeft wat dat betreft een raar zelfbeeld”, vindt hij.
Dit onderwerp is zó belangrijk. Net als rechtmatigheid, dat vinden we ook van groot belang. Dus moeten we dit ook verplicht stellen.
Fredo Schotanus, bijzonder hoogleraar Publieke Inkoop
Het lastige aan duurzame en sociale inkoop is dat het vaak niet eenvoudig te kwantificeren is. “Je ziet het effect van duurzaam en sociaal inkopen meestal niet direct. We praten over externe kosten die moeilijker meetbaar zijn”, legt Schotanus uit. De opbrengsten zijn pas na jaren terug te zien in de boeken. “Daar kun je met inkoop wel een paar dingen mee doen. Je kunt je richten op de grote vervuilende component of de grote sociale component binnen je inkoop. Focus je dáárop met je gunningscriteria.” Volgens Schotanus hoeft duurzaamheid ook niet perfect gemeten te worden. “Je kunt ideale doelen benaderen, net als bij social return. Dat is best een vaag begrip, maar dat proberen we ook concreet te maken. Soms wordt social return omgezet in een fictieve waarde van euro’s. Dat klopt niet exact, maar het geeft wel een indicatie van de maatschappelijke waarde. Datzelfde kun je doen voor duurzaamheid. Dat gebeurt in de bouw ook steeds vaker.”
“MVI wordt de norm, niet-maatschappelijk inkopen wordt een risico.”
Mark Hillen, directeur en voorzitter Social Enterprise NL
De voorgestelde Gids Duurzaam en Sociaal Inkopen zou daarbij handvatten moeten bieden. “Het gaat niet lukken om met die Gids een exacte definitie te formuleren voor wat wel en niet duurzaam is”, denkt Schotanus. Hij schat in dat het voor tachtig procent van de aanbestedingen echter best mogelijk is vast te stellen of iets wel of niet duurzaam is. “Dan houd je wel een twijfelgebied over”, geeft hij toe. Leidt dat dan niet tot nog meer rechtszaken, als duurzaam aanbesteden verplicht is maar het niet exact duidelijk is wát dat is? Daarover zegt hij: “Je kunt binnen de huidige regels al heel veel doen waar geen discussie over is te voeren, en de gids schept verdere helderheid. Maar het zou goed zijn om de grenzen op te zoeken. Een kort geding over de mate van duurzaamheid van een aanbesteding vind ik relevanter dan het zoveelste kort geding over de beoordeling van inschrijvingen.”
Het gaat volgens Schotanus verder dan inkoop boven de Europese aanbestedingsdrempels. “Publieke inkoop en duurzame en sociale ondernemers lijken geschapen voor elkaar. We streven immers allebei naar het creëren van maatschappelijke waarde. Je zou denken: dat is een match made in heaven. Maar ze weten elkaar nog vaak niet te vinden.” Schotanus denkt dat sociaal ondernemers de overheid nog te weinig zien als klant. Maar ook de overheid zou volgens hem meer kunnen doen. Twee derde van het overheidsinkoopvolume bevindt zich onder de EU-drempels. “Dat betekent dat je meer vrijheid hebt om inkoop in te richten zoals je wilt. Bijvoorbeeld om zelf te bepalen wie je uitnodigt als het gaat om enkelvoudige of meervoudige onderhandse opdrachten.” Dat zit volgens hem nog niet op het netvlies van de gemiddelde inkoper. Ook kennis over het aanbod van duurzame en sociale ondernemers ontbreekt vaak nog, zegt Schotanus. “Terwijl dit juist een belangrijke taak voor inkopers is: het samenbrengen van vraag en aanbod.”
Daarnaast lopen sociaal ondernemers tegen andere drempels aan, zegt Hillen. “Het aanbestedingsbeleid van overheden is niet altijd mkb-vriendelijk. Er zijn ondernemers die er niet aan beginnen omdat overheden uiteindelijk toch voor de laagste prijs kiezen. Zij doen daar niet meer aan mee, het kost hun gewoon te veel tijd.”
Inkopers die aan de slag willen met duurzaam inkopen kunnen het beste op zoek gaan naar goede voorbeelden. Dat vereist wel van collega-inkopers dat ze openheid van zaken geven. “Dat staat haaks op de inkoopcultuur. Laat jezelf zien, wees eens trots op wat je doet. Doe een boekje open zodat mensen mee kunnen kijken”, zegt Hillen. En gebruik niet steeds hetzelfde bestek, voegt Schotanus toe. “Kopieer het bestek van degene die het best, het meest duurzaam inkoopt en niet van de vorige aanbesteding van vier jaar geleden.” Het zou volgens Hillen mooi zijn als ook de concrete zaken gedeeld worden. “Waar heb je duurzame doelen vertaald naar beleid en waar heb je dat beleid vertaald naar een aanbesteding? En waar liep het minder goed? Laat dat gewoon zien, dat helpt enorm. Begin klein, en inspireer als inschrijver de inkoper en budgethouder, stellen ze. Schotanus: “Op het moment dat je niks doet aan duurzaamheid, vallen de kosten op de lange termijn veel hoger uit. En die kosten komen waarschijnlijk voor een groot deel op de schouders van de overheid terecht. Dus je snijdt jezelf in de vingers als je hier niks mee doet.Het loont veel meer te investeren in preventie dan het op te lossen in de toekomst.”
Laat jezelf zien, wees eens trots op wat je doet. Doe een boekje open zodat mensen mee kunnen kijken.
Mark Hillen, directeur en voorzitter Social Enterprise NL
Vooruitkijken
Is het niet al te laat voor deze maatregelen? “Nee”, zegt Schotanus. “Alle rapporten zeggen dat het nog kan. Maar dan moeten we het wel nú doen.” Volgens Hillen maakt het weinig uit om terug te kijken, naar wat we hadden moeten doen. “Je kan nu doen wat je nog kan doen, en je kunt niet doen wat je gisteren kon doen.”
Ben je ook bezig met duurzaam aanbesteden? Fredo Schotanus en Mark Hillen ontvangen graag praktijkverhalen – best practices – van inkopers die zich succesvol bezighouden met duurzame inkoop en aanbestedingen. Laat je reactie hieronder achter of neem contact met ze op via [email protected] en [email protected].
De provincie Zeeland maakt kans op de Procura+ Award voor ‘Procurement Initiative of the Year”. Zeeland is genomineerd omdat de provincie de Social Development Goals als uitgangspunt neemt voor alle inkoop van de provincie tussen 2021 en 2024.
In 2017 inventariseerde Zeeland welke impact publieke inkoop op het behalen van de SDG’s kon maken. Daarna begon de provincie de voortgang met betrekking tot de SDG’s te monitoren. Ook werden er gesprekken gevoerd met NGO’s, beleidsmedewerkers, onderzoekers, leveranciers en inkopers. Uiteindelijk stelde de provincie zich tot doel impact te maken op zeven SDG’s, via alle inkoop die tussen 2021 en 2024 gedaan zou worden.
Zeeland neemt het op tegen de Finse hoofdstad Helsinki. Helsinki gebruikt CO2-footprintcriteria om duurzame publieke inkoop te stimuleren. In totaal zijn negen finalisten in de race voor verschillende Procura+ Awards. Praag en Zuid-Moravië, beide gelegen in Tjechië, zijn genomineerd voor ‘Innovation Procurement of the Year’ en ‘Sustainable Procurement of the Year’. Twee Spaanse overheidsinstellingen maken kans op de prijs voor ‘Outstanding Innovation Procurement in ICT’.
De Procura+ Awards worden elk jaar uitgereikt aan Europese overheidsinstanties die bijzonder innovatief of duurzaam hebben aanbesteed. Vorig jaar won de gemeente Haarlem de ‘Procurement Initiative of the Year 2020’ Award voor de duurzame aanbesteding van grond-, weg- en waterbouw. De gemeente werkte daarin nauw samen met leveranciers die grote vrijheid hadden om te innoveren.
Bron: procuraplus.org
De Provincie Utrecht wil het eigen vastgoed verduurzaamheden met zonnepanelen waar geen dwangarbeid aan te pas is gekomen. Omdat dwangarbeid momenteel nog niet goed traceerbaar is in de keten, daagde de provincie de markt onlangs via een marktconsultatie uit om met oplossingen te komen.
Wachten tot er wel een track-and-trace systeem is om dwangardbeid op te sporen is volgende de provincie geen optie. Dan zou de SDE+-subsidie die beschikbaar is voor het plaatsen van zonnepanelen komen te vervallen. Bovendien wil de provincie haast maken met het verduurzamen van het eigen vastgoed. De provincie wil zowel eisen voor mensenrechten als duurzaamheid in de op nog te starten aanbesteding opnemen. Die heeft door de aanpak wel vertraging opgelopen. Mogelijk vallen de zonnepanelen ook duurder uit dan begroot. Dat schrijft gedeputeerde Robert Strijk in een brief aan de Provinciale Staten. Het is volgens Strijk steeds zoeken naar de balans tussen het uitdagen van de markt en het voorkomen dat een aanbesteding mislukt, omdat de provincie te veel van de markt vraagt.
Niet alleen de provincie Utrecht maar ook de provincies Flevoland en Noord-Holland namen eerder een motie aan om ‘dwangarbeidvrije’ zonnepanelen in te kopen.
Bron: solarmagazine.nl
Duurzaam inkopen moet veel minder vrijblijvend worden voor overheidsinstanties, stellen Mark Hillen, Fredo Schotanus en Jeroen Wegkamp. Alleen zo kunnen de duurzaamheidsdoelen de komende decennia gehaald worden. Samen met aanbestedende diensten en ondernemers willen de drie inkoop- en duurzaamheidsexperts een Gids Duurzaam en Sociaal Inkopen opstellen, waarmee er binnen drie jaar een verplichte standaard werkwijze voor duurzaam aanbesteden kan liggen.
Overheden moeten een voorbeeldrol aannemen en de markt stimuleren duurzamer te leveren. De drie experts stellen dat een minder vrijblijvende aanpak en concrete doelen op de korte termijn noodzakelijk zijn om duurzaamheidsdoelen te behalen. “Bijvoorbeeld door te stellen dat elke overheid in 2022 ten minste tien procent van haar inkoopvolume volledig of grotendeels gunt op basis van het maximaliseren van maatschappelijke waarde. Met daarbij de ambitie om het percentage uit te bouwen naar ten minste vijftig in 2025.”
Aanbestedende diensten zouden bovendien niet alleen op rechtmatigheid, maar ook op duurzaamheid bij inkoop getoetst moeten worden. Inkopende overheidsorganisaties zouden uitsluitend offertes bij duurzame of sociale ondernemingen op kunnen vragen, of duurzaamheidscriteria veel zwaarder kunnen laten wegen bij aanbestedingen.
Met de Gids Duurzaam en Sociaal Inkopen zou er binnen drie jaar een standaard werkwijze kunnen liggen voor inkopen op prijs-kwaliteit-maatschappelijke waarde, die zelfs verplicht zou kunnen worden voor alle aanbestedingen. “Bij elke aanbesteding waarbij geen of onvoldoende expliciete aandacht wordt gegeven aan het gestelde in de Gids Duurzaam en Sociaal Inkopen, moet in de aanbestedingsstukken worden gemotiveerd waarom dat het geval is. Als er bijvoorbeeld geen gunningscriteria zijn die gericht worden op maatschappelijke waarde, moet dit worden gemotiveerd.”
Bron: Binnenlands Bestuur
De transitie naar emissieloos bouwen gaat langzamer dan verwacht. Vooral de aanschaf van elektrisch aangedreven bouwmaterieel blijft achter. Dat blijkt uit de Rapportage Maatregellijst 2020 die de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO) uitvoerde.
De meest toegepaste maatregel om CO2-reductie te realiseren is de inkoop van groene stroom. 97% van de ondervraagde organisaties koopt minstens 75% van de stroom groen in. Een beperkt aantal bedrijven stapt over op elektrisch aangedreven materieel. Ten opzichte van 2019 is de elektrificatie van bouwmaterieel soms zelfs afgenomen, terwijl de overheid wil dat de bouwsector in 2030 emissieloos werkt.
Te weinig prikkels
De SKAO wijt dat aan de hoge kosten van dit soort materieel en een gebrek aan prikkels van opdrachtgevers. “Want om te verduurzamen moeten er investeringen gedaan worden, maar bedrijven worden onvoldoende beloond voor duurzaam gedrag in gunningstrajecten. Zonder zicht op opdrachten waarin werken met minder emissies of emissieloos werken wordt beloond, kunnen bouwbedrijven niet de benodigde investeringen doen in emissieloos materieel, zoals elektrische shovels, graafmachines en trucks. Hierdoor komt de vraag ernaar ook niet op gang”, zegt Gijs Termeer, directeur van SKAO.
SKAO voerde het onderzoek voor het vijfde jaar op rij uit, onder ruim duizend organisaties die gecertificeerd zijn op de CO2-prestatieladder.
In de markt van thuiszorg kan circa twintig procent van de vraag veroorzaakt worden door leveranciers. Een flink percentage. Dit komt doordat veel zorgaanbieders gecontracteerd worden, wat kan zorgen voor prikkels om cliënten langer aan te houden, meer of andere diensten aan te bieden of meer cliënten aan te trekken. Dat vertelt Fredo Schotanus in de podcast van De Gunningsfactor.
Fredo Schotanus is sinds 1 december 2019 bijzonder hoogleraar Publieke Inkoop aan de Universiteit Utrecht en daarnaast principal consultant bij Significant Synergy. Samen met promovendi startte hij in 2020 drie onderzoeken. In 2021 komt er nog een vierde onderzoek bij. De onderzoeken gaan over duurzaam en sociaal inkopen, transparantie en effectiviteit en Jeugdzorg.
Open house zorgt voor meer kosten
Reden dat Fredo het in de podcast over de opvallende resultaten in de thuiszorg heeft, is een onderzoek van Olivier van Noort, die momenteel promoveert bij Jan Telgen (Universiteit Twente), Joris van de Klundert (Erasmus) en Fredo zelf. Over open house zegt Fredo dat het als aanbesteder zeker in je toolkit moet zitten.
Het is alleen lang niet altijd de geschikte methode. Volgens de hoogleraar is het te makkelijk om te zeggen: ‘als we veel partijen contracteren, dan zal een deel niet worden gebruikt’. Zo simpel is het niet. Uit het onderzoek van Olivier naar wijkverpleging en persoonlijke verzorging blijkt dat meer zorgaanbod in onderzochte regio’s leidt tot circa twintig procent extra vraag en extra kosten. Volgens Fredo zou ook in open-house systemen van gemeenten een dergelijke zorgtoename kunnen ontstaan door het toegenomen aanbod.
Bovendien is het veel moeilijker om de zorgaanbieders te sturen en beheersen als er honderden gecontracteerd zijn. Fredo signaleert dat er veel verloop is bij contractmanagers in de zorg. Dit heeft mogelijk als reden dat zij overvraagd worden. De hoogleraar stelt dat er in de zorg meer aandacht moet komen voor het contractmanagementproces en de relatie met aanbieders en minder voor het inkoopproces.
Promovenda Madelon Wind gaat nu bij Louise Knight (Universiteit Twente) en Fredo onderzoek doen naar de stand van zaken binnen de Jeugdzorg.
Aanbesteders: wees transparant en deel data
Het onderzoek van promovendus Jakub Supera, dat wordt begeleid door Vita Titl en Fredo, gaat over transparanter en effectiever inkopen. Transparantie in de publieke inkoop kan volgens Fredo nog beter. Zeker als het gaat om het delen van data. Nederlandse aanbesteders maken bijvoorbeeld zelden de prijs bekend van de winnaar, terwijl dit verplicht is. Als data netjes zou worden gedeeld, zou dit aantonen waar publiek geld heen gaat, onderzoek vergemakkelijken én kunnen andere overheden zien waar soortgelijke aankopen worden gedaan.
Vanuit de Rijksoverheid wordt er nu ook gewerkt aan een verplichting om te rapporteren op duurzaamheid. Als het aan Fredo lag, dan zouden álle kwaliteitsscores gedeeld worden van de winnaar. Denk bijvoorbeeld aan de score op kwaliteit, duurzaamheid, innovatie, circulariteit en sociale aspecten.
Duurzaam inkopen is nog geen common practice
Het derde onderzoek dat in gang is gezet gaat over duurzaam en sociaal inkopen. Promovendus voor dit onderzoek is Ruben Nicolas, die wordt begeleid door Helen Toxopeus, Willem Janssen en Fredo. Afgelopen jaar is er ook een onderzoek gedaan door studente Kim Gaaikema naar de aandacht voor circulariteit binnen aanbestedingen. Die bleek heel beperkt te zijn. De term circulair (ook gerelateerde termen zoals recyclen en hergebruik) komen heel weinig terug. Fredo stelt dat er een aantal mooie best practices zijn, maar een common practice is er nog niet.
De redenen voor het ontbreken van een common practice zijn divers. Er is onder andere nog niet altijd commitment in het bestuur en bij opdrachtgevers. Soms is er voor duurzaam of circulair inkopen meer budget nodig. Op lange termijn levert het geld op voor de maatschappij, maar het heeft wel impact op de begroting van morgen. Ook is er een impact op risico’s: het is nieuw en dus kunnen er meer fouten in sluipen. En uit onderzoek van student Jacco van Berkel volgt dat een ambitieus plan, zoals Inkopen met Impact, ook significant effect heeft.
Daarnaast is er volgens Fredo capaciteit en kennis nodig. Inkopers moeten getraind worden en er moeten best practices gebruikt kunnen worden. Hier zien we de link met het onderzoek naar transparantie, want Fredo zou het liefst zien dat geslaagde tenders (ook tijdens de contractduur) gelabeld worden in TenderNed. Dan kun je de best practices ook makkelijker terugvinden.
Winactie podcast
We zijn benieuwd naar jou als lezer en luisteraar. Stel ons jouw vraag, stuur je opmerking of verhaal. Wellicht nemen we die mee in een volgende podcast of blog. Mail naar [email protected]. De leukste inzendingen krijgen inkoopstripboeken opgestuurd.
PIANOo publiceerde onlangs de resultaten van een onderzoek naar de rollen en sturingsmechanismen die een rol spelen bij intern opdrachtgeverschap op het gebied van MVI. Belangrijkste conclusie: er zijn al veel langetermijndoelen gesteld, maar om tot concrete resultaten te komen is er meer bestuurlijke druk nodig. Helder, dat zeker, maar ik vraag me af of de druk niet juist vanuit de organisatie moet komen.
Onderzocht is op welke wijze duurzaamheidsambities bij enkele decentrale overheden in hun rol als publiek opdrachtgever worden vertaald naar de uitvoeringspraktijk. Wat blijkt? Alle onderzochte partijen zijn hiermee bezig. Op zich niet verwonderlijk. MVI is een breed gedragen maatschappelijk thema en overal om ons heen zien we organisaties worstelen met het in praktijk brengen van MVI. Het is daarom mooi om te zien dat uit het onderzoek ook blijkt dat er in alle lagen van de organisaties een grote gedrevenheid is om de duurzaamheidsambities te realiseren.
Dit begint al bij de top. Een positieve constatering uit het onderzoek is dat er in alle gevallen op bestuurlijk niveau ambitieuze doelstellingen zijn vastgelegd. Echter: daarna gaat het vaak mis. Er wordt in praktijk namelijk niet hard op deze doelstellingen gestuurd. Andere, op een kortere termijn gerichte ambities krijgen meer bestuurlijke aandacht. Daarnaast ontbreekt het vaak aan concrete tussendoelen. Er is een stip op de horizon voor in de verre toekomst, maar mijlpalen ernaartoe zijn niet vastgelegd, waardoor sturen en bewaken lastig wordt.
Ik denk dat we deze situatie allemaal herkennen. We zijn het er meestal wel over eens dat duurzaamheid belangrijk is en ook vanuit bestuur en management komt een dergelijk signaal. De boodschap is dan bijvoorbeeld dat er bij alle inkooptrajecten aandacht moet zijn voor duurzaamheid. Maar wat vaak ontbreekt zijn de meetbare doelstellingen en de nulmeting: waar staan we nu? De boodschap uit het onderzoek is dan ook dat er concrete tussendoelen met KPI’s nodig zijn, vertaald naar een sluitend programma, gevolgd door monitoren van en sturen op deze KPI’s.
Terug naar de kop van dit artikel. Volgens PIANOo is meer bestuurlijke druk noodzakelijk voor succes. Zeker, bestuurlijke druk kan geen kwaad, maar waarom draaien we het niet om? Er is een stip op de horizon, een ambitie gedragen door een bestuurder. En we weten dat duurzaamheid leeft in alle lagen van de organisatie. Waarom dan niet de druk vanuit de professionals laten komen? Mijn boodschap: als MVI je aan het hart gaat, neem initiatief, zoek je collega’s op en formuleer samen die tussendoelen en KPI’s. Maak een plan en leg dat bij die bestuurder. Niks maakt bestuurders zo blij als een organisatie die met ze meedenkt. Bestuurder blij, wij blij…
In 2020 zijn er zestien buyer groups rondom vastgoed, bouwmaterialen, GWW, mobiliteit, bedrijfsvoering en polymeren bij afvalwaterzuivering opgericht. Binnen een buyer group werken de publieke opdrachtgevers samen aan een gedeelde marktvisie en -strategie voor het verduurzamen van de productcategorie. Dit jaar implementeren zij de uitkomsten in hun aanbestedingspraktijk. “We willen met de buyer groups een gedragsverandering teweegbrengen”, stelt Floris den Boer, coördinator van de buyer groups vanuit PIANOo. AanbestedingsCafe.nl spreekt hem en nog twee kernfiguren: Maarten van Kesteren van het ministerie I&W en Monique Donker-Blacha, projectleider van de buyer group circulaire scholen.
De buyer groups zijn een initiatief van het Rijk, IPO, VNG en UWV. PIANOo, Rijkswaterstaat en RVO ondersteunen de buyer groups. Zij worden gefinancierd uit de Klimaatenveloppe (ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en het budget circulair bouwen (ministerie van Binnenlandse Zaken en koninkrijksrelaties). Doel van de buyer groups is om via gecoördineerde inkoop de markt uit te dagen om te komen tot circulaire oplossingen die de C02-uitstoot en het grondstofverbruik verminderen.
Een jaar na aanvang buyer groups
De zestien buyer groups zijn vorig jaar aan de slag gegaan met het maken van een plan van aanpak. Op dit moment werken ze toe naar een marktvisie en -strategie. Den Boer: “Er zijn maandelijkse (online) bijeenkomsten, waarin de plannen geconcretiseerd worden en de haalbaarheid en risico’s hiervan onderzocht wordt. Ook wordt er al gekeken hoe de groep de ambities in een aanbesteding terug wil laten komen. Dit noemen we vraagharmonisatie. Als steeds meer opdrachtgevers dezelfde eisen en wensen opnemen in de aanbestedingsstukken, biedt dit veel meer duidelijkheid aan ondernemers. Tegelijkertijd communiceren de groepen hun voortgang en inzichten, zodat andere opdrachtgevers daar ook profijt van hebben. Tot slot de implementatiefase: het laten landen van de bevindingen in de aanbestedingen.” Donker-Blacha: “De huidige concretiseringsfase houdt voor de buyer group circulaire scholen in dat we onderzoeken hoe we de vragen, die overeenkomen tussen de scholen, generiek in de markt kunnen zetten.”
Als steeds meer opdrachtgevers dezelfde eisen en wensen opnemen in de aanbestedingsstukken, biedt dit veel meer duidelijkheid aan ondernemers.
Floris den Boer, coördinator buyer groups bij PIANOo
Deelnemers uit alle aanbestedingshoeken
De deelnemers aan de buyer groups zijn heel divers. Binnen de buyer group circulaire scholen doen bijvoorbeeld gemeenten, schoolbesturen en een inkoopsamenwerking mee. De schoolbesturen vertegenwoordigen veertien tot twintig scholen die binnenkort gerenoveerd of nieuw gebouwd worden.
Donker-Blacha: “In Nederland worden scholen betaald door de gemeente en de school is meestal de bouwmeester. Er wordt een integraal huisvestingsplan opgesteld door de gemeente. Hierin staat welke school toe is aan renovatie of nieuwbouw, en welk budget hieraan gekoppeld is. De gemeente stelt bovendien een aantal eisen of wensen, waarop de school moet sturen. We zijn momenteel met de deelnemers aan het verkennen of we breed gedragen ambities kunnen formuleren. Met de deelnemers, maar ook met marktpartijen, gaan we zo ontdekken hoe ver we kunnen gaan in de vraagharmonisatie. Als vraagharmonisatie bereikt kan worden, zou je ook kunnen denken aan gezamenlijk bouwmeesterschap voor meerdere scholen, maar dit is niet direct het doel van deze buyer group.”
Circulaire inkoopangst
Zijn deze buyer groups echt nodig om duurzaam in te kopen? Is het niet een kwestie van opnemen in de eisen? “Zo simpel is het niet”, stelt Donker-Blacha. “Opdrachtgevers zijn nu vaak nog terughoudend om duurzaam in te kopen. De budgetten voor scholen zijn erg krap en er is een veronderstelling dat de duurzame oplossing ook de duurste oplossing is. Door de vraag te harmoniseren en vergroten kunnen we hier iets aan doen.” Den Boer antwoord bevestigend: “Duurzaam inkopen is niet moeilijk. Je zet het in de eisen en klaar. Maar het is wel hartstikke risicovol. Je hebt de kans dat je een oplossing krijgt die zich nog nergens bewezen heeft en anders uitpakt dan verwacht. Het kan dan wel een circulaire oplossing zijn, maar als het niet voldoet aan de verwachtingen, dan moet je daar als opdrachtgever verantwoording voor afleggen. De veilige route is dan: doen wat je altijd al deed.”
Duurzaam inkopen is niet moeilijk. Je zet het in de eisen en klaar. Maar het is wel hartstikke risicovol.
Floris den Boer, coördinator buyer groups bij PIANOo
Van Kesteren: “Persoonlijk zou ik het liefst gaan naar ‘duurzaam, tenzij’, dus dat je moet uitleggen waarom je iets niet duurzaam inkoopt. Dat zou de ideaalwereld zijn, maar daar zijn we nog niet.” Dat ‘duurzaam, tenzij’ nog geen eis is, heeft mede te maken met vastgelegde kennis. Den Boer: “Veel gemeenten hebben bijvoorbeeld een handboek openbare ruimte. Dat is een boekwerk van driehonderd tot vierhonderd pagina’s met onder meer het legpatroon van de stoeptegels, de verf voor de lantaarnpalen en de type bomen die we neerzetten. Alles is uitgedacht voor bijna elke inkoopcategorie. Dat gooi je niet zo makkelijk overboord voor een duurzamere oplossing. Dat is de spanning waar we nu in zitten.”
Organisatiebreed veranderen
Volgens de drie geïnterviewden zijn de buyer groups geslaagd als de uitkomsten terug te zien zijn in de aanbestedingen. Den Boer voegt daarnaast toe: “Ik hoop dat dit traject daadwerkelijk de benodigde verandering bewerkstelligt in de hele organisatie. Van beleid, opdrachtgevers, beheerders tot inkopers. Verduurzaming vraagt van iedereen een gedragsverandering.”
Voor de toepassing van de duurzame oplossingen uit de buyer groups is dus gedragsverandering nodig. De opdrachtgevers die zich hebben aangemeld voor een buyer group hebben echter al de intentie om met duurzaamheid aan de slag te gaan. Ze brengen concrete projecten in. Hoe worden de organisaties die de verandering het hardst nodig hebben, ook betrokken?
Den Boer: “Het is natuurlijk een koplopersbenadering. De duurzame transitie is voor veel partijen risicovol en tijdrovend. Door het samen te doen, verdeel je het werk, risico’s en kunnen we een versnelling aanbrengen. Daarnaast vragen we de groepen die meedoen om actief uit te dragen wat ze aan het doen zijn, zodat zij ook andere opdrachtgevers kunnen overtuigen.”
Persoonlijk zou ik het liefst gaan naar ‘duurzaam, tenzij’, dus dat je moet uitleggen waarom je iets niet duurzaam inkoopt. Dat zou de ideaalwereld zijn, maar daar zijn we nog niet.
Maarten van Kesteren, beleidsmedewerker ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Donker-Blacha ziet dat de buyer groups geen heilige graal zijn, maar wel een stap in de goede richting. “Je gaat denken vanuit gemeenschappelijkheid. Nu wordt er vaak nog per school ingekocht, wat niet efficiënt is en waardoor scholen ook niet als een ‘markt’ worden gezien. Wij willen kijken hoe we het generieke deel van de opdrachten zo goed mogelijk kunnen optuigen. Uiteraard heeft iedere school ook een uniek karakter, maar door het gemeenschappelijke gelijk te trekken, geven we een duidelijk signaal af aan de markt. We zeggen hiermee: als je hierin investeert, zijn meerdere scholen geïnteresseerd.”
Veranker duurzaamheid in je organisatie
Een reden dat de zestien buyer groups een succes lijken te worden, is omdat alle stakeholders betrokken en gecommitteerd zijn. Een tip die Den Boer mee wil geven aan opdrachtgevers die duurzaam willen gaan inkopen: “Zorg dat de duurzame ambitie in je hele organisatie verankerd is. Bijvoorbeeld: wij willen graag de meest duurzame school van Nederland zijn of de meest duurzame gemeente. Als dit organisatiebreed gedragen wordt, gaat iedereen er ook makkelijker in mee. Anders blijft duurzaam inkopen het een ‘ding’ van de inkoopafdeling.”
Maatschappelijk Verantwoord Inkopen door overheidsorganisaties moet een minder vrijblijvend karakter krijgen. Dat is een van de speerpunten van het nieuwe Nationaal Plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen. Daarnaast vormen ‘goed opdrachtgeverschap’, extra impact in kansrijke sectoren en een meer integrale aanpak van duurzame en sociale thema’s de hoofdlijnen van het plan dat MVI door het Rijk voor de periode 2021-2025 moet vormgeven.
Staatssecretaris Van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) schrijft dat ze de ambities op het gebied van MVI wil vastleggen in bestuurlijke afspraken met het Rijk en decentrale overheden. In die nieuwe afspraken wordt ook de operationalisering van de klimaatdoelstellingen meegenomen. Dat is lijn met de wens van de EU, dat circulaire doelstellingen in de toekomst ook minder vrijblijvend wil maken. Overheidsinstanties hebben na evaluatie van het vorige plan zelf gevraagd om het vastleggen van ambities en doelen om de vrijblijvendheid weg te nemen.
Het nieuwe Nationaal Plan MVI bouwt voort op het vorige, dat de periode 2015-2020 besloeg. Hoewel er volgens Van Veldhoven een grote groep koplopers is ontstaan die MVI in de praktijk brengt maken te veel inkopende organisaties nog onvoldoende gebruik van MVI. “Met enige regelmaat blijkt dat overheidsinkoop toch nog vooral een kwestie is van de laagste prijs en dat, daar waar wel om MVI wordt gevraagd, dit te weinig meeweegt om effect te hebben.”
Speerpunten
Het nieuwe plan beschrijft vier hoofdlijnen en zeven actielijnen die MVI de komende jaren nog beter onder de aandacht moeten brengen. Naast een minder vrijblijvende positie voor MVI, moet MVI ook breder geborgd worden in overheidsorganisaties. Dit moet voorkomen dat kennis van en interesse voor MVI wegzakken. De verantwoordelijkheid voor MVI komt te veel te liggen bij de inkoopafdeling. Bredere verankering middels ‘goed opdrachtgeverschap’ vormt volgens het plan de oplossing. Ook moet er strategisch ingezet worden op inkoop in sectoren die het verschil kunnen maken, zoals de bouw en ICT. Ten slotte moet MVI integraal worden aangepakt om een gebrek aan overkoepelende visie tegen te gaan.
Integrale Circulaire Economie Rapportage 2021
Het voornemen van Van Veldhoven sluit aan bij de bevindingen van het Planbureau voor de Leefomgeving. Dat publiceerde vorige week de eerste Integrale Circulaire Economie Rapportage 2021 (ICER). Daarin spreken de onderzoekers ook van de noodzaak tot ‘dwang en drang’ om gestelde circulaire doelen waar te maken.
De MVI-criteria die overheidsorganisaties kunnen gebruiken om maatschappelijk verantwoord in te kopen zijn aangepast. Met de wijzigingen zijn de criteria voortaan uniform omschreven. Daarnaast zijn er criteria op het gebied van social return toegevoegd en zijn de criteria voor de inkoop van circulair kantoormeubilair grootschalig gewijzigd.
De rijksbrede MVI-criteria moeten overheidsorganisaties helpen hun circulaire ambities te concretiseren en hun uitvraag richting de markt uniform te organiseren. De criteria worden elk jaar aangepast zodat ze overeenkomen met nieuwe Europese wet- en regelgeving. Gebruikers kunnen feedback geven op de criteria, die ook wordt gebruikt om ze te verbeteren.
MVI-tool
De MVI-criteria zijn terug te vinden in de MVI-tool van de overheid, waarbij inkopers een uitvraag kunnen doen die past bij het ambitieniveau van de organisatie. Er zijn drie niveaus, van een standaardaanbesteding waarbij niet-duurzame oplossingen worden uitgesloten, tot het uitvragen van innovatieve oplossingen.
Bron: Denkdoeduurzaam.nl
Op het digitale congres MVI ontving het ministerie van Defensie vorige week de KoopWijsPrijs 2020. Het ministerie wint de prijs voor de duurzame inkoop van tropenpakken voor de Koninklijke Marine.
Er waren in totaal acht inzendingen voor de wedstrijd die elk jaar door de Rijksoverheid georganiseerd wordt. De overheidsinstantie met het meest vooruitstrevende project op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) krijgt de prijs in handen. Het ministerie van Defensie gunde de opdracht voor de tropenpakken aan een fabrikant die hoog scoorde op duurzaamheidscriteria, door het gebruik van gerecyclede materialen en plastic afval.
Er waren drie genomineerden. Naast het ministerie van Defensie waren ook de gemeenten Leiden en Noordenveld genomineerd. De gemeente Leiden blonk uit door als eerste gemeente in Nederland de MilieuKostenIndicator (MKI) mee te nemen bij de aanbesteding van bushokjes. De gemeente Noordenveld paste de percelenregeling toe voor de inkoop van energie. Zo kon de gemeente een Europese aanbesteding uitschrijven maar was het toch mogelijk een lokale energiecoöperatie te contracteren.
Bron: PIANOo
Het Transitieteam Circulaire Economie presenteerde tijdens Building Holland, op 27 en 28 oktober j.l., twee handreikingen die circulaire inkoop in de bouwsector moeten bevorderen. Er is nu een handreiking voor circulair inkopen in de burger- en utiliteitsbouw en een handreiking voor de grond-, weg- en waterbouw (GWW) beschikbaar.
De handreikingen zijn speciaal ontwikkeld voor de bouwsector en laten zien hoe betrokken partijen in acht stappen tot circulaire inkoop kunnen komen. Deze acht stappen beslaan het hele proces: draagvlak creëren in de eigen organisatie, de aanbesteding organiseren, zorgdragen voor borging en contractmanagement. Naast de acht stappen worden praktijkvoorbeelden genoemd, van circulaire inkoop in de woningbouw, circulaire aanleg van wegen en bruggen, tot circulair werken bij nieuwbouw- en renovatieprojecten.
Nederland circulair in 2050
De handreikingen zijn samengesteld in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, waar het Transitieteam Circulaire Economie onderdeel van is. Door in te zetten op inkoopkracht en circulair opdrachtgeverschap hoopt de overheid de beweging richting circulair bouwen te versterken en versnellen. Een verhoogde uitvraag moet leiden tot marktinnovatie en opschaling, zodat Nederland in 2050 volledig circulair is.
Bron: Binnenlandsbestuur.nl
In de afgelopen drie jaar hebben twaalf overheidsinstanties en twintig bedrijven voor meer dan 300 miljoen euro circulaire ingekocht. Dat maakten de initiatiefnemers van de Green Deal Circulair Inkopen vandaag bekend.
Het programma Green Deal Circulair Inkopen werd in 2013 gestart om circulair inkopen te bevorderen. PIANOo, MVO Nederland, Nevi, de Rijksoverheid en diverse bedrijven namen eraan deel. Binnen Europa is Nederland inmiddels uitgegroeid tot gidsland op het gebied van circulair inkopen. Inkopers die deelnamen aan de Green Deal Circulair Inkopen delen hun kennis en ervaring nu ook met andere Europese landen, waaronder België, Frankrijk, Finland en Portugal.
Eén van de koplopers op het gebied van circulair inkopen in Nederland is de gemeente Wageningen. De gemeente ondersteunt omliggende gemeenten bij duurzame inkoop.
Bron: Binnenlandsbestuur.nl
Er zijn 32 inschrijvingen binnengekomen op de door Rijkswaterstaat uitgeschreven Strategic Business Innovation Research (SBIR) Circulaire Viaducten. Tien inschrijvers gaan door naar de volgende fase: het haalbaarheidsonderzoek.
Rijkswaterstaat beschikt op dit moment nog niet over pasklare opties voor de bouw van circulaire viaducten. Met behulp van SBIR wil Rijkswaterstaat gebruiksklare oplossingen laten ontwikkelen. De partij die de meest veelbelovende oplossing laat zien kan deze vervolgens verkopen aan Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat treedt op als launching customer en investeert vijf miljoen euro in het ontwikkelingsproces.
De beoordelingscommissie is verrast over het hoge aantal inzendingen en de verscheidenheid aan aangedragen oplossingen. “Er was een grote diversiteit aan oplossingsrichtingen tussen de voorstellen. Er waren voorstellen die zich primair richten op gebruik van hout, composiet of circulair beton. Terwijl andere voorstellen juist inzetten op het verminderen van materiaalgebruik, door te sleutelen aan het viaductontwerp zelf”, aldus hoogleraar Mark Huijbregts Integrale Milieu-analyse aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
In oktober start het haalbaarheidsonderzoek met de tien overgebleven inschrijvers. In februari 2021 zullen drie partijen worden gekozen voor het bouwen van een prototype. Deze en andere SBIR-trajecten moeten Rijkswaterstaat helpen om in 2050 volledig circulair te bouwen, in lijn met de doelstellingen van de Nederlandse overheid.
Bron: Rijkswaterstaat.nl
Het beste boek dat ik de afgelopen tien jaar gelezen heb is The Game van Alessandro Baricco. Een van de beste verhalen erin is het volgende (in mijn woorden, Baricco schrijft veel mooier). Een Frans tijdschrift onthulde dat president Hollande een jonge minnares had. Zijn officiële partner, de journaliste Valerie Trierweiler verbrak de relatie en kondigde meteen aan dat ze een boekje open zou doen over haar leven met François Hollande. Iedereen wist dat het een boek vol vuile was zou worden.
Op de dag dat het boek verscheen, hing de eigenaar van een onafhankelijke boekwinkel in Lorient (Bretagne) een plakkaat in de etalage met als tekst ‘wij hebben het boek van Trierweiler niet…’ met een smiley erachter. Een voorbijganger maakte er een foto van en die ging viral. Andere boekhandelaren in Frankrijk volgden zijn voorbeeld en hingen affiches in de etalage: ‘wij zijn boekverkopers, we hebben elfduizend boeken en we hebben geen zin om de vuilnisbak van Trierweiler en Hollande te zijn.’ Zo werd het plakkaat in die etalage een symbool voor de strijd van het goede boek tegen de pulp.
Op een dag stuurde een regionaal dagblad een journalist naar Lorient om de boekhandelaar, die dit alles gestart was, te interviewen. En wat bleek? Hij had het plakkaat alleen maar opgehangen omdat hij het boek van Trierweiler nog niet had binnengekregen, en er de hele ochtend al mensen naar kwamen vragen. Zijn actie had dus helemaal niets te maken met een heilige oorlog om Balzac, Maupassant of Proust te verdedigen tegen de stroom pulp. Nepnieuws, maar wel nepnieuws met een boodschap die blijkbaar leefde.
Wij kennen in de aanbestedingswereld ook zo’n geval. In de aanbestedingswet (artikel 1.4 lid 2) staat: “De aanbestedende dienst of het speciale-sectorbedrijf draagt zorg voor het leveren van zo veel mogelijk maatschappelijke waarde voor de publieke middelen bij het aangaan van een schriftelijke overeenkomst als bedoeld in het eerste lid.”
Dat klonk natuurlijk geweldig: maatschappelijke waarde! Wat een mooie term en wat goed dat het kamerlid Koppejan dit begrip door middel van een amendement in de wet had laten opnemen. Al snel werd dit begrip een soort verzamelcontainer voor maatschappelijk verantwoord aanbesteden, duurzaamheid, social return etc. Er kwamen zelfs rechtszaken waarbij rechters moesten beslissen of inschrijving A of inschrijving B de meeste maatschappelijke waarde vertegenwoordigde.
Maar had Koppejan dit eigenlijk wel op het oog? Welnee, bij nadere bestudering van zijn amendement kunnen we het volgende lezen:
“Op dit moment ontbreekt het aan een duidelijk doel in de wet ten aanzien van het zoveel mogelijk maatschappelijke waarde creëren voor de uitgave van publieke middelen. Met ruim honderd miljard euro aan jaarlijkse uitgaven waarop de Aanbestedingswet van toepassing is, is er sprake van een groot maatschappelijk belang om deze publieke middelen zo goed mogelijk te besteden waardoor zo veel mogelijk maatschappelijke waarde wordt gecreëerd. Voorbeelden in andere landen laten zien dat hier met gericht overheidsbeleid op het gebied van aanbestedingen, belangrijke besparingen zijn te realiseren voor de overheid.”
Het ging hem dus om besparingen! MVO en duurzaamheid konden hem geen barst schelen. Wie daar nog over twijfelt kan ook de motie nog eens nalezen die Koppejan samen met het kamerlid Ziengs een dag voor het amendement indiende.
“overwegende:
– dat in andere landen substantiële besparingen (in Engeland bijna 4,5 mld. in negen maanden) bereikt worden met een gericht beleid ten aanzien van alle overheidsinkopen; – dat de beroepsvereniging van inkopers in Nederland (NEVI) volop kansen ziet om soortgelijke besparingen te realiseren voor de Nederlandse overheidsinkopen; van mening, dat ook voor Nederland dergelijke grote besparingen via een gecoördineerde en professionele benadering van alle inkopen in de publieke sector bereikt kunnen worden”
Het ging Koppejan dus puur om geld, maar blijkbaar was maatschappelijke waarde het goede begrip op het goede moment, en maakte het geen verschil dat het niet zo bedoeld was.
Ik vind dat discussies over duurzaamheid en maatschappelijke waarde gevoerd moeten worden op basis van feiten en niet op basis van gevoel en vage termen. Daarom ben ik ook zo blij met de manier waarop Fredo Schotanus de ontwikkelingen rond de coronacrisis probeert te gebruiken om te kijken hoe dat invloed kan hebben op de maatschappelijke impact van toekomstige aanbestedingen. Er zijn nu beleidsnota’s genoeg verschenen, laten we maar eens aan de slag gaan, zoeken naar realistische, haalbare en meetbare doelen. Als corona één ding duidelijk heeft gemaakt is het dat sommige zaken prima mogelijk zijn: minder vliegen, minder autorijden, meer thuiswerken, videoconferencing etc. etc., allemaal goed voor het milieu.
Alfred de Weert noemde ooit op een spreekbeurt automatenkoffie, waarbij de bonen per kopje koffie vers gemalen worden, ‘Hummer-koffie’. Hij rekende zijn publiek voor, wat het op jaarbasis aan uitstoot kostte om koffiebonen te vervoeren (i.p.v. het extract dat voorheen gebruikt werd), hoeveel kilometers de onderhoudsmonteurs extra aflegden om de automaten te onderhouden en wat de milieukosten waren om de overgebleven drab ook weer af te voeren en te hergebruiken. Als je dat naast elkaar zet dan kun je eigenlijk niet anders dan concluderen dat koffieautomaten waarin koffiebonen ter plekke gemalen worden het milieu enorm belasten.
Wat nodig is, is lef. Welke aanbestedende dienst schopt die bonenautomaten weer de deur uit? Koppejan heeft het dan misschien niet zo bedoeld, maar echte maatschappelijke waarde is wel een goed idee.
Uit de vandaag bekendgemaakte Jaarreportage Bedrijfsvoering Rijk blijkt dat de netto CO2-uitstoot van het Rijk in 2019 licht daalde in vergelijking met het jaar ervoor. De uitstoot daalde met 7,3 procent, van 271.000 naar 251.000 ton CO2.
Niet alle gestelde (klimaat)doelen worden al behaald, erkent staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Zo zou het percentage emissievrije voertuigen dit jaar al op twintig procent van het totale aantal moeten zitten. In januari 2020 was dit nog maar 3,1 procent.
Voorbeeldrol
In de begeleidende brief bij de rapportage schrijft hij: “Inkoop is een krachtig instrument om bij te dragen aan de maatschappelijke opgave, bijvoorbeeld het stimuleren van bedrijvigheid, werkgelegenheid en het tegelijk behalen van de Klimaatdoelen. En dat is hard nodig, want voor een aantal Klimaatdoelen weet het Rijk nog niet het goede voorbeeld te geven. Denk aan de aanschaf van emissievrije voertuigen, het nog meer verminderen van restafval en het terugdringen van vervoersbewegingen.”
De Nederlandse waterschappen hebben vorig jaar nieuwe stappen gezet richting duurzamere inkoop en aanbesteden. Er is een gezamenlijke inkoopstrategie ontwikkeld en er is gebruik gemaakt van CO2-beprijzing. Dat blijkt uit het rapport ‘Op weg naar klimaatneutrale en circulaire waterschappen’.
In 2019 heeft de Unie van Waterschappen zich middels elf projecten beziggehouden met duurzaam inkopen en aanbesteden. Financiering voor deze projecten kwam rechtstreeks uit de Klimaatenvelop van het Rijk. Hiermee worden gemeenten en andere overheden gestimuleerd ervaring op te doen met klimaatneutraal en circulair inkopen. De projecten draaiden voornamelijk om bewustwording en toepassing van CO2-beprijzing.
Resultaten
In het eindrapport worden de resultaten van de projecten gegeven. Zo heeft een aantal waterschappen zich gecertificeerd voor de CO2-prestatieladder, zijn meer waterschappen gaan werken met de DuboCalc, een tool waarmee milieu-impact van een ontwerp op verschillende milieuthema’s bepaald kan worden, waaronder CO2. Daarnaast is er een gezamenlijke inkoopstrategie opgezet. Ook is er voor het eerst gewerkt met de door het RIVM ontwikkelde monitor voor MVI bij de waterschappen.
Het is de bedoeling dat de gebruikte tools de komende tijd worden uitgerold bij alle Nederlandse waterschappen.
Bron: Unie van Waterschappen
De Europese Commissie vindt dat overheden te weinig kiezen voor duurzame aanbestedingen en wil dat er vaker duurzame, sociale en innovatiegerichte overwegingen opgenomen worden in aanbestedingen. Een target voor ‘groene’ aanbestedingen ligt in het verschiet. Ook moeten er duidelijke richtlijnen komen op dit vlak, zodat ambtenaren voldoende rechtszekerheid krijgen bij het uitvragen van duurzame overheidsopdrachten.
‘Groen’ en duurzaam aanbesteden draagt bij aan het behalen van Europese en nationale klimaatdoelstellingen. De afdeling Economische Zaken, Waterschapsbeleid en Levenskwaliteit van de Europese Commissie wil daarom dat het aantal groene aanbestedingen omhooggaat.
Obstakels
De werkgroep herkent een aantal obstakels voor duurzaam aanbesteden. Zo zouden Europese aanbestedingsregels soms in strijd zijn met duurzame doelstellingen. Autoriteiten zien het gebruik van groene specificaties bijvoorbeeld als een juridisch risico in verband met discriminatie, corruptie, transparantie en begunstiging. Duurzame aanbestedingen zijn volgens de groep ingewikkelder en vereisen specifieke kennis. Ook ontbreekt het aan monitoring van de effecten van groen aanbesteden en wordt er onvoldoende rekening gehouden met negatieve milieukosten in begrotingen.
Aanbevelingen
Om het aantal groene aanbestedingen omhoog te krijgen doet de Europese Commissie een aantal aanbevelingen. Zo zou er een doelstelling voor het aantal groene aanbestedingen per overheid moeten komen. Dat werd al genoemd in het recent gepubliceerde Actieplan voor een Europese Circulaire Economie. Daarnaast moeten ambtenaren duidelijke instrumenten en richtlijnen krijgen voor het doen van groene aanbestedingen en moet er een Europees platform met inkoopnetwerk komen.
De targets voor een aantal verplichte duurzame aanbestedingen moeten verder vorm krijgen in sectorspecifieke richtlijnen, zoals nu bijvoorbeeld al het geval is bij Europese richtlijnen voor schone voertuigen.
Overheden kiezen vaker voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI). Dat blijkt uit een evaluatie van het MVI-beleid van de overheid over de periode 2015-2020. MVI komt vaker aan bod tijdens marktconsultaties en krijgt meer gewicht tijdens aanbestedingen. De evaluatie is uitgevoerd in opdracht van vijf ministeries en moet bijdragen aan besluitvorming over het vervolg van MVI-beleid.
Het Plan van Aanpak MVI moest destijds leiden tot handvatten voor duurzaam inkopen en aanbesteden, waarbij vaker gunningscriteria en dialoogfasen werden toegepast. Ook moesten bedrijven uit het mkb betere toegang krijgen tot overheidsopdrachten en moest er meer werkgelegenheid komen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
In het rapport ‘Evaluatie Plan van Aanpak MVI 2015-2020’ stellen de onderzoekers dat er een toename van het gebruik van MVI-gunningscriteria in aanbestedingen te zien is. Daarnaast krijgt MVI een groter gewicht in de scoringsmethodiek en komt het onderwerp vaker aan bod tijdens marktconsultaties. Overheden kopen vaker in op basis van MVI. Wel geven de onderzoekers aan dat zij geen causaal verband tussen het Plan van Aanpak MVI en grotere aandacht voor MVI kunnen aantonen.
MVI komt het vaakst aan bod tijdens het formuleren van de minimumeisen, maar wordt nog weinig toegepast bij contractmanagement of tijdens de contractfase. Social return, circulair, mkb- en milieuvriendelijk inkopen zijn de meest gebruikte thema’s in MVI-beleid. Biobased inkopen is het minst populair.
Aanbevelingen
De evaluatie leidt ook tot aanbevelingen voor toekomstig beleid. Zo kan het effect van MVI flink toenemen als MVI minder vrijblijvend wordt bij decentrale overheden. Daarnaast moet MVI-beleid bij inkopende organisaties in de gehele organisatie ingebed worden. Projectleiders en managers moeten beter doordrongen zijn van het belang van MVI, zodat inkopers hier concreet vorm aan kunnen geven. Dit is in lijn met de signalen die decentrale overheden afgaven tijdens het onderzoek. Zij stellen behoefte te hebben aan een duidelijke structuur en richtlijnen. Daarnaast hebben kleine decentrale overheden behoefte aan meer capaciteit:
“Succesvol toepassen van MVI staat of valt met voldoende tijd en capaciteit. Uit de interviews blijkt dat bij (met name kleinere) decentrale overheden het vaak ontbreekt aan capaciteit. Er is behoefte aan meer inkoop-fte’s zodat bijvoorbeeld betere marktconsultaties kunnen worden gehouden, zodat functionele aanbestedingen kunnen plaatsvinden en zodat gecontroleerd kan worden of contracten worden nageleefd. Bovendien is de functie van ‘inkoper’ is de laatste jaren erg veranderd: van een bestelfunctie naar aanbesteden en beleid uitvoeren. Hierdoor zijn er meer en andere mensen nodig.”
Ten slotte concluderen de onderzoekers dat de kennis van marktpartijen essentieel is voor ambitieuzer en realistischer MIV-beleid. Eigenaarschap van het onderwerp MVI bij het Rijk en structurele financiering kunnen bovendien helpen MVI nog beter op de kaart te zetten.
De dertien onderwerpen voor de nog op te starten buyer groups zijn bekend gemaakt door de overheid. De overheid wil binnen alle groepen een gedeelde marktvisie en -strategie ontwikkelen om gezamenlijke inkoopkracht te vergroten.
Publieke opdrachtgevers zullen actief worden benaderd voor deelname aan de buyer groups. PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden en Rijkswaterstaat leveren een secretaris die elke groep gaat begeleiden. De volgende thema’s zijn geselecteerd, op basis van impact, draagvlak en opschaalbaarheid:
• Polymeren bij afvalwaterzuiveringen;
• Circulaire nieuwbouw van scholen;
• Circulaire renovatie van woningcorporatie woningen;
• ICT hardware en datacenters;
• Circulair textiel;
• Circulaire bouwmaterialen;
• Houtbouw/houtrenovatie;
• Circulaire nieuwbouw woningen;
• Zero emissie bouwmaterieel;
• Mobiliteit;
• CO2-arm beton;
• Duurzame wegverharding en bebording.
De buyer groups zijn een vervolg op de Leernetwerken die PIANOo de afgelopen twee jaar organiseerde. Het is de bedoeling dat de marktvisie en – strategie door de deelnemende opdrachtgevers in de praktijk wordt gebracht bij toekomstige aanbestedingen. De buyer groups moeten in de zomer van 2020 van start gaan.
Bron: PIANOo.nl
Meestal bekijken we inkoop vanuit de kant van de inkoper of aanbestedende dienst, maar hoe vergaat het de verkopende partij als die een circulair product aan de man wil brengen? We vroegen het aan marktpartijen die een circulair product op de markt hebben gebracht of verkopen.
Je bent in gesprek met een gemeente die jouw circulaire kantoormeubilair wil afnemen. Maar de financiële systemen ondersteunen alleen een afschrijving op lineaire basis. En daarmee valt een veelbelovende circulaire aanbesteding in het water. Of een opdracht ketst af omdat het de inkopende organisatie te veel geld kostte na te gaan welke kostenbesparing circulair werken op zou leveren.
Het zijn twee opvallende obstakels die Douwe Jan Boersma als circulair ondernemer al tegen is gekomen. OPnieuw! voorziet overheidsinstanties en andere bedrijven onder andere van refurbished of remanufactured kantoormeubilair. Zo verwerkte OPNieuw! Afvalbakken van vliegmaatschappij Corendon tot nieuwe producten en zijn onderdelen van oude NS-sprinters gebruikt voor een meubellijn.
Samenwerken
Volgens Boersma moeten instanties veel meer dan bij de inkoop van lineaire producten, investeren in tijd, geld en samenwerking. Aan die investering ontbreekt het nog weleens. “Men denkt “we gaan even een stuk schrijven, we zetten er een paar juristen op, we huren een bureau in en daarmee hebben we de situatie wel onder controle, maar zo werkt het niet.” Edwin Loman, accountmanager bij Recell, beaamt dat samenwerking extra belangrijk is bij een circulaire aanpak. Dat begint voor hem al bij de productie. Recell maakt van gebruikt wc-papier uit rioolwater cellulose. Dat wordt bijvoorbeeld toegepast in asfalt, om ontmenging van het verse asfalt te voorkomen. “Wij kunnen alleen opschalen als er voldoende vraag is naar ons product, en als er voldoende reststromen beschikbaar zijn.” Partners uit de hele keten zijn nodig om van het product een succes te maken. “En dan moet je kijken hoe je daar samen een gesloten keten kunt maken, dat is natuurlijk het mooist”, zegt Loman.
Zowel Boersma als Loman zien dat de innovatiekracht veelal bij kleine bedrijven vandaan komt. Volgens Boersma zetten grote bedrijven zich graag als circulair en innovatief in de markt, maar hoeven de grootste innovaties daar niet vandaan te komen. Loman: “Ik denk dat de echt interessante innovaties voornamelijk bij kleinere start-ups ontstaan. Grote bedrijven doen wel aan ontwikkeling maar je ziet dat heel veel innovaties bij eenpitters of kleine bedrijven vandaan komen.”
Bewustwording en overtuigingskracht
De bewustwording van de circulaire economie, ondanks impulsen van de Nederlandse overheid en andere initiatieven, is volgens Boersma nog wel onder de maat. “Ik zeg niet dat grote bedrijven geen bewustwording hebben, maar er zijn heel veel overheidsinstellingen waar de bewustwording laag is.” Er is volgens hem vaak onduidelijkheid over de definitie van circulariteit. Veel mensen denken dat het hergebruik van materialen behelst, maar hij hanteert zelf een veel breder begrip. Het sociale aspect bijvoorbeeld, maar ook verder kijken dan alleen CO2-impact.
Bij de levering van FSC-hout aan overheidsprojecten merkt Ellard Schutte dat de wil er zeker is. Hij is, commercieel medewerker bij Wijma, leverancier van hardhout. Wijma zit regelmatig aan tafel bij aanbestedingen voor gww-projecten van Rijkswaterstaat. In zijn ervaring kiest de overheid nagenoeg altijd voor een duurzaam product, ook al is dat duurder dan niet gecertificeerd hout. “De Nederlandse overheid is daar heel erg streng in. Maar in het buitenland merk je dat dat minder leeft. In Nederland stimuleren ze juist een verantwoord, duurzaam product, waar in het buitenland de prijs vaker een argument is.”
Schutte merkt dat ‘circulair’ een steeds belangrijker thema wordt bij de verkoop van bouwmaterialen. De vraag neemt vooralsnog niet toe, maar er de concurrentie op de markt voor circulaire materialen groeit. Andere branches springen maar al te graag in op de circulaire trend. “Vroeger was er een beperkt aantal producten, maar op dit moment maakt composiet bijvoorbeeld echt een opmars. Producenten hameren graag op het circulaire aspect, terwijl het CO2– technisch helemaal niet zo milieuvriendelijk is.”
Die ontwikkeling leidt er ook toe dat er meer overtuigingskracht nodig is om producten aan de man te brengen bij een (circulaire) opdracht. “Wij merken vooral dat de overtuigingskracht voor je product groter moet zijn omdat de concurrentie groter is. En soms is het lastig om het prijsverschil uit te leggen tussen de duurzame keuze en de iets minder duurzame keuze.” Ook Loman merkt dat. “Mensen komen niet aanwaaien en zeggen, doe me maar wat. Er is wel interesse, maar het gaat niet over één nacht ijs.”
Is Nederland circulair in 2050?
Over de doelen van de Nederlandse overheid is hij ook stellig. In zijn ogen is het niet verstandig van nul naar honderd te willen gaan. “Stel gewoon doelen, realistisch.” Hij geeft nog een voorbeeld: “Een overheidsaanbesteding waar wij zijdelings bij betrokken waren is uitgegeven en toen weer teruggetrokken omdat die niet realistisch was. Daarin vroegen ze of wij konden herstofferen zonder nietjes. Dat is op zich geen probleem, dat is technisch mogelijk. Maar er wordt niets over het esthetische gedeelte gezegd. Want als je herstoffeert zonder nietjes kun je de stof lang niet zo straktrekken, dus heb je meer kans op plooien. Dus ik merk wel dat er veel theoretici aan het woord zijn die nooit bij ons zijn geweest om te kijken hoe het werkt in de praktijk.”
Boersma blijft ondanks de uitdagingen optimistisch: “Je moet een paar mensen hebben die zeggen: we willen dit gewoon. Er zijn mensen die heel graag willen, ook bij overheidsinstellingen. Die gaan er echt voor.”
Ook Loman denkt dat de gestelde doelen behoorlijk ambitieus zijn. Hóe die te behalen resultaten meetbaar gemaakt moeten worden, is de volgende vraag.
Niet alleen de Nederlandse overheid geeft impulsen om circulair inkopen en aanbesteden te stimuleren. Ook de EU zet stappen richting een circulaire economie. In 2015 presenteerde Europa al een eerste actieplan. Deze maand kondigde de EU een nieuw actieplan voor een Europese circulaire economie aan, met de titel “Voor een schoner en concurrerender Europa.”
In dit plan staan 35 aanvullende maatregelen om een Europese circulaire economie te bevorderen. Het meest opvallend? Circulair aanbesteden wordt minder vrijblijvend. De EU wil targets en rapportages introduceren om circulair inkopen verder te stimuleren.
Net als Nederland ziet ook de EU het belang in van circulariteit. In 2050 moet elke lidstaat klimaatneutraal zijn en moet de EU gezamenlijk komen tot een CO2-uitstoot van nul. De Europese Commissie kwam in 2015 al met een actieplan getiteld “Closing the loop – An EU action plan for the circular economy”. Hierin waren 54 maatregelen te vinden die een circulaire economie in de EU moesten bevorderen. Het ging onder andere over het tegengaan van het dumpen van plastic in zeeën, maar ook het aanpakken van onechte ‘groene’ claims en afvalmanagement. Het verbod op wegwerpplastic dat in 2021 ingaat is bijvoorbeeld een resultaat van het eerste actieplan.
Nieuwe maatregelen
Nu komt er een set nieuwe maatregelen bij in de vorm van een aanvullend actieplan. Jos Pees, adviseur Duurzaamheid bij Kenniscentrum Europa decentraal, vertelt dat circulariteit voor het eerst groot op de Europese agenda kwam met het vorige actieplan. “In het eerste plan uit 2015 lag de nadruk vooral op maatregelen die zich richtten op de laatste fase van een productcyclus, de afvalfase. Het nieuwe actieplan vormt de volgende stap, waarbij er meer aandacht is voor het proces hoger in de productieketen.” Ecodesign, noemt men dat. Pees: “Op het moment dat je afval hebt met veel vervuilende stoffen kun je dat niet handmatig inzamelen of hergebruiken.” Door vroeger in een productieketen te letten op het gebruik van grondstoffen met het oog op hergebruik, is het later eenvoudiger producten te recyclen.
“Daarnaast stond het voorgaande actieplan meer op zichzelf. Circulaire economie is een breed onderwerp en dit nieuwe actieplan wordt echt als een integraal deel van de Green Deal gepresenteerd. Het is één van de onderdelen om tot een klimaatneutraal beleid te komen”, zegt hij.
Voor een schoner en concurrerender Europa
In het nieuwe actieplan zijn 35 aanvullende maatregelen te vinden die tussen 2020 en 2023 in moeten gaan. Nieuw is onder andere de wet- en regelgeving voor consumenten. De EU wil dat consumenten meer slagkracht krijgen op het gebied van circulariteit. Zo komt er recht op reparatie voor consumenten die goederen hebben gekocht en moeten consumenten betere toegang krijgen tot informatie over circulariteit. Daarnaast worden er meer sectoren dan voorheen betrokken in dit actieplan, waaronder de ICT, de elektronica-, vervoer- en textielsector. Er komt meer aandacht voor de risico’s van microplastics, materiaalefficiëntie in de bouw moet omhoog en LCA’s worden opgenomen in openbare aanbestedingen. Ook moet stedelijk afval in 2030 gehalveerd zijn en moet er een EU-breed afvalscheidingsbeleid komen.
Targets en rapportages
In het vorige plan gaf de EU al een voorzet voor groene criteria die decentrale overheden konden gebruiken als ze circulair wilden inkopen of aanbesteden. In het nieuwe plan wil men een stap verder gaan. Zo moet er een target komen voor het aantal groene overheidsopdrachten dat overheden geven en wil de Europese Commissie dat hierover wordt gerapporteerd. Circulair aanbesteden wordt minder vrijblijvend. Pees vindt het een interessante maatregel. “Als je criteria voor minimale groene overheidsopdrachten gaat instellen voor meer sectoren kan dat zeker zoden aan de dijk zetten. Het opstellen van rapportages brengt mogelijk wel administratieve lasten met zich mee voor ambtenaren.” Het is op dit moment nog niet bekend hoe die rapportages precies opgezet moeten worden.
Implementeren kost tijd
“Het is lastig om op dit moment te meten wat de effecten zijn van de maatregelen die uit het vorige actieplan zijn voortgekomen”, zegt Pees. “Neem het afvalpakket dat in 2015 is geïntroduceerd. De wijziging van de richtlijnen is pas in 2018 aangenomen en krijgt dit jaar pas vorm in nationale wetgeving. Veel van die doelen – als je spreekt van recyclen van stedelijk afval of gescheiden inzamelen – gaan pas in voor 2030 of 2035. Dus dat duurt even voor dat je dat daadwerkelijk kunt meten.” Alles wat al wel meetbaar is, wordt vastgelegd in Eurostat. Waarom komt er dan nu toch een nieuw actieplan? “Bij beleid op duurzame onderwerpen is er steeds sprake van een voortschrijdend inzicht. Het moet steeds beter. Na dit actieplan zul je weer een volgende stap zien. Als we 100% circulair zijn, zijn we klaar, daarvoor niet”, zegt hij.
Nederland loopt voorop
Nederland is volgens Pees al een heel eind op het gebied van circulariteit. De Nederlandse overheid stelde eerder doelen op voor een circulaire economie dan de EU. “De doelstellingen die wij neerzetten, zoals Nederland circulair in 2050, die gaan verder dan wat er op Europees niveau is afgesproken. Op het gebied van circulariteit lopen wij zeker voor. In tegenstelling tot hernieuwbare energie, daarin zijn we niet per se het beste jongetje van de klas”, zegt Pees.
Economische belangen
In dit nieuwe actieplan gaat het niet alleen om het klimaat. Het draait ook om economische belangen. Men schat in dat een groeiende circulaire economie het Europese BBP kan doen groeien met een half procent en dat er 700.000 banen in Europa bij kunnen komen door het stimuleren van een circulaire economie. Het gebruik van circulaire materialen zou volgens de Europese Commissie bovendien de kosten voor productiebedrijven moeten terugdringen, waardoor die een betere positie op de wereldmarkt krijgen. Dus moet het actieplan niet alleen de weg wijzen naar een schoner, maar ook naar een concurrerender Europa.
Je zult als inkoper maar willen starten met circulair aanbesteden zonder dat je organisatie daar ervaring mee heeft. Want, je moet toch voldoen aan de doelstelling van de overheid? Waar begin je dan? En hoe krijg je je innovatieve, duurzame product als ondernemer verkocht aan een overheidsinstantie? Expertisecentrum Aanbesteden PIANOo biedt inkopende overheden hulp. In gesprek met Sara Rademaker, adviseur Maatschappelijk Verantwoord Inkopen bij PIANOo.
Met wat voor vragen over circulair aanbesteden kloppen partijen bij jullie aan?
“Gemiddeld krijg ik zo’n één á twee vragen per week binnen die over circulair aanbesteden gaan. Die komen meestal van decentrale overheden maar soms ook van marktpartijen. Sommige mensen willen gewoon aan de slag en zoeken goede voorbeelden, dus die helpen we door ze in contact te brengen met andere aanbestedende diensten waarvan je weet dat zij eenzelfde aanbesteding al hebben gedaan. Of ik zoek een praktijkvoorbeeld dat we al hebben gepubliceerd. Meestal zijn mensen op zoek naar ideeën en inspiratie, die willen aan de slag met circulaire koffieautomaten of kantoorartikelen. En we ondervangen veel vragen door conferenties te organiseren en handreikingen te maken, zoals de handreiking Milieu Kosten Indicator (MKI). Maar, uiteindelijk ben je wel afhankelijk van gemotiveerde mensen die ermee aan de slag gaan en niet alleen van de hoeveel kennis die er op de plank ligt.”
En die marktpartijen, waarover benaderen die jullie?
“Laatst kregen we bijvoorbeeld een vraag van een ondernemer die een innovatief product had ontwikkeld, maar het niet verkocht kreeg. Dan zeggen mensen: “Maar de overheid wil toch circulair inkopen? Waarom kopen jullie mijn product niet?” Dat soort vragen krijgen we ook wel eens. Want dan ligt er een mooi product, maar wie moet daar dan de opdrachtgever voor zijn? Daar lopen marktpartijen tegenaan.” Voor deze ondernemingen maken we nu samen met het Versnellingshuis een brochure over inkopen en aanbesteden voor ondernemers.”
Circulair aanbesteden is een vorm van aanbesteden die volop in ontwikkeling is. Hoe gaan jullie daarmee om?
“Ik begon in 2015 met dit onderwerp en ik zie dat het enorm gegroeid is, dat er steeds meer partijen mee bezig zijn. Maar goed, voor iedere organisatie is zo’n eerste project weer een pilot. Ook al hebben tig andere partijen meegedaan, voor hen zelf is het weer een pilot. Er zijn dus starters en koplopers op dat vlak. Partijen zoals gemeente Wageningen doen dit al jaren. Die zoeken naar verdieping. De starters vragen zich af: “Hoe ga ik beginnen en hoe voorkom ik de fouten die een ander al gemaakt heeft?” Dus proberen wij ook in ons kennisaanbod te differentiëren. Voor starters bieden we instaptrainingen, een online wegwijzer circulair inkopen. En voor gevorderden hebben we de Green Deal, Buyer Groups en de Circulair Inkopen Academie.”
“En het komt aan op goed opdrachtgeverschap. Je moet een inkoper niet opzadelen met allerlei beleidsdoelstellingen maar ervoor zorgen dat zoiets in de organisatie verankerd wordt, waarbij de inkoper kan ondersteunen. Zo voorkom je dat de inkoper een projectleider ervan moet overtuigen dat er circulair ingekocht moet worden.”
Inkopers weten jullie als expertisecentrum voor aanbesteden wel te vinden, maar lukt het jullie dan ook de rest van zo’n organisatie te bereiken?
“Het standaard publiek van PIANOo bestaat inderdaad uit inkopers. Dat is geleidelijk uitgebreid met beleidsmedewerkers Duurzaamheid. Die komen vaak ook uit bij inkoop als een belangrijke hefboom, en sommige organisaties hebben een adviseur Duurzame inkoop. Die weten zo’n MVI congres ook wel te vinden. Bij de Circulair Inkopen Academy stellen we als vereiste dat één deelnemer inkoper is en iemand meeneemt die projectleider, duurzaamheidsmedewerker of contractmanager is, zodat je verschillende stakeholders direct kunt betrekken. En een merendeel doet nu ook gewoon een pilot tijdens die opleiding, dus dat werkt goed. Een voorwaarde voor deelname is daarbij dat de organisatie een circulair inkooptraject doet tijdens de opleiding, en dat werkt erg goed.”
Naast de Circulair Inkopen Academy organiseerden jullie de voorgaande jaren Leernetwerken en nu starten jullie met buyer groups. Wat willen jullie daarmee bereiken?
“De Leernetwerken waren erg gericht op het uitwisselen van kennis, vooral op het gebied van klimaatneutraal en circulair inkopen binnen een bepaalde productgroep. Met de buyer groups willen we een stap verder gaan. Dat inkopers echt gezamenlijk de markt gaan benaderen en aanbestedingsstrategieën uitwerken, en daarna ook daadwerkelijk gaan aanbesteden. Het gaat dan in beginsel om individuele aanbestedingen. Gezamenlijk aanbesteden blijkt in de praktijk vaak best lastig. Het moet bijvoorbeeld maar net passen in de aanbestedingskalender. Maar gezamenlijk, volgens een bepaalde lijn iets in de markt zetten, is wel belangrijk. Zo kunnen we meer schaal creëren voor marktpartijen. Een veel gehoorde klacht van marktpartijen is dat opdrachtgevers niet voor één lijn kiezen. Als ze dat wel zouden doen, kunnen marktpartijen gerichter gaan investeren.”
“Neem bijvoorbeeld het toepassen van zo’n MKI als meetmethode, dat vergt van partijen dat zij investeren in het maken van Life Cycle Analyses van hun producten. Over het algemeen vinden marktpartijen het alleen maar fijn als opdrachtgevers een keuze maken, dan is het voor hen ook duidelijk wat zij in kunnen investeren en in die zin willen we daar met die buyer groups aan bij te dragen. En dit is niet vrijblijvend. Neemt een overheid deel aan een buyer group, dan dient hij de uitkomsten binnen 2 jaar te laten landen in de aanbestedingspraktijk.”
Is de ene branche ook verder dan de andere, wat betreft circulair inkopen en aanbesteden?
“Veel partijen die aan de slag gaan met circulair inkopen, starten met kantoormeubilair. Daarin is al veel ervaring opgedaan, dus dat lijkt relatief simpel. Het goed uitvoeren van zo’n contract binnen je organisatie is alleen best ingewikkeld. Je moet weten wat je hebt staan aan inventaris, welk deel je wilt laten refurbishen en wat je communiceert richting personeel. Vertel je dat zij op tweedehands stoelen zitten, of niet? Dat is complexer dan veel mensen denken, maar er wordt wel veel ervaring in op gedaan.”
“Dat geldt ook voor de grond-, weg- en waterbouw. Er kan heel veel en er worden heel mooie projecten gedaan, met asfalt waarin wc-papier is verwerkt, met biobased materialen of ‘gewoon’ asfalt met een hoog percentage gerecyclede materialen. Daar gaat het ook wel alle kanten op, er is nog niet één lijn. Die sectoren kunnen wel lokaal werken, dat is een voordeel. Er zijn grote productiebedrijven in Nederland waardoor je de keten snel in beeld hebt. Wat betreft ICT is dat écht ingewikkeld. Een gemeente bestelt vierhonderd laptops, maar een grote fabrikant in China gaat echt niet zijn productieproces aanpassen voor dat aantal laptops. En door een grote (Europese) buyer group te vormen kun je mogelijk wél verandering bewerkstelligen, ook in complexe ketens.”
Circulair aanbesteden. Een mooi begrip, maar ook een abstract begrip. Welke uitdagingen zitten er eigenlijk aan circulair aanbesteden? Hoe schrijf je nu een goede circulaire aanbesteding uit? En hoe maak je die concreet genoeg, zodat de inschrijvende partij er mee aan de slag kan en de opdracht tot het gewenste resultaat leidt? Om dat uit te zoeken spraken we met drie ervaringsdeskundigen op het gebied van circulair aanbesteden.
Circulaire verkeersborden voor een aantal gemeenten in Noord-Holland. Bij een dergelijke aanbesteding zit senior consultant Koen Spekreijse van Significant Synergy aan tafel. Verkeersborden van bamboe of andere duurzame materialen zijn allang geen verre toekomstdroom meer. Maar, dat stelt betrokken partijen ook voor nieuwe vragen en uitdagingen.
Circulair inkopen hoeft bijvoorbeeld niet altijd te leiden tot een duurzame oplossing. “Circulariteit bijt soms andere doelstellingen op het gebied van duurzaamheid. Iets kan heel circulair zijn maar is dan weer niet klimaatgericht. Je kunt het geheel aan impact onvoldoende overzien. Op heel veel producten kan het wel. In de bouw calculeert men allerlei waarden op materialen, met materiaalpaspoorten zodat je de herkomst kunt herleiden. Maar voor een hele hoop producten is dat er nog niet.”
Wat verstaan we
onder circulair?
Jaco Poppe, directeur van ingenieursbureau BOOT, ziet dat het niet altijd
duidelijk is wat men precies onder ‘circulair’ verstaat. BOOT is onder andere
betrokken bij circulaire sloopprojecten. “Het is de kunst om de aannemer de
ruimte te geven om zelf ook zijn duurzame werkwijze te kunnen inzetten. Daar
moet je hem op uitdagen. Daar heb je wel beoordelingssystematiek voor nodig. En
dat betekent dat je de juiste vragen moet stellen. Voor ons is het belangrijk
te weten: hoe ga je duurzaam slopen en wat versta je daar dan onder?” Uitvragen
wat nodig is en de invulling overlaten aan de markt, wordt volgens hem steeds
belangrijker.
Spekreijse onderschrijft dat. Volgens hem weet de leverancier vaak beter hoe zij een probleem circulair kunnen oplossen dan de inkopende partij. “Het is dan een uitdaging om het voorschrijven van de oplossing los te laten en de specificatie zo functioneel mogelijk te maken.”
Kansen
Volgens Poppe zijn er ook mogelijkheden, los van kosten die uitgedrukt worden
in euro’s. Door bijvoorbeeld naar de milieuwaarde en CO2-beprijzing
te kijken. Poppe: “Die kun je zeker meenemen, of kijken naar de Milieu Kosten
Indicator (MKI). Op die manier zijn er verschillende mogelijkheden, als iemand
een aanbieding heeft met minder CO2-uitstoot telt dat ook mee in de
weging. Maar dan moet de inschrijvende partij dat ook kunnen aantonen, hij moet
het wel waarmaken.”
In sommige sectoren kunnen die indicatoren goed gemeten en berekend worden. Met DuboCalc bijvoorbeeld, in de bouw. Volgens Spekreijse wordt het lastiger als je dat soort tools niet tot je beschikking hebt, maar niet onmogelijk. “Dan helpt het bijvoorbeeld om de 10-R-methode te gebruiken. Daarnaast werken we bij Significant met de radarmethode. Die zegt dat het hebben van een Life Cycle Analyse (LCA) en MKI een stuk bewijslast vormt. Het hebben van die bewijslast is dan al een criterium. Daarmee blijf je weg van de inhoud, en focus je veel meer op het proces. Je vertrouwt erop dat het proces de circulaire oplossing brengt.”
Opportunisme
Over dat waarmaken heeft Poppe nog wel een aanbeveling. “Je moet wel zorgen dat er een boetebeding in het contract komt, anders heb je kans dat je pootje gelicht wordt.” Hij maakt het regelmatig mee dat een partij zich met mooie beloften en een lage prijs inschrijft, maar het vervolgens niet waarmaakt. “Dat is vervelend, want dan ben je duurzaam aan het aanbesteden en het gros gaat er heel serieus mee om maar een paar hebben er dan geen zin in en komen er gewoon mee weg.”
Ook politieke agenda’s werken circulair aanbesteden volgens Spekreijse soms tegen. Gemeenten zwakken circulaire ambitie in aanbestedingen soms bewust af, omdat de vorige bijvoorbeeld tegenvallend financieel resultaat laat zien. Gemeenten gaan het risico van een verdere kostenstijging dan uit de weg. Het politieke belang en aankomende verkiezingen gaan dan een rol spelen.
Kleine ondernemers
De schaal waarop circulair ingekocht wordt kan ook een obstakel vormen, zowel voor gemeenten als ondernemers. Voor kleine aannemers kan circulair werken bijvoorbeeld een uitdaging zijn, volgens Poppe. “Je ziet dat kleine aannemers bij gemeenten behoorlijk actief zijn, maar als je dan circulair wilt werken zul je als opdrachtgever echt zelf moeten bedenken hoe je het hebben wilt. Die invulling kun je van zo’n kleine partij eigenlijk gewoon niet verlangen.” Bovendien is er volgens hem weinig ruimte voor extra financiële middelen als er circulair wordt aanbesteed. “Er is geen ruimte om als aannemer 10.000 euro meer te vragen. De concurrentie doet dat ook niet, dus een lage prijs blijft belangrijk.”
‘Superambitieus ‘
Zijn met al deze uitdagingen de gestelde doelen wel haalbaar? “Die doelen
zijn superambitieus.”, zegt Poppe. “Waar je tegenaan loopt is dat je in
Nederland niet eens voldoende grondstoffen hebt om compleet circulair te
worden. De vraag naar grondstoffen is vele malen hoger dan dat er op dit moment
aan circulair materiaal vrijkomt. We hebben meer nodig dan er beschikbaar is,
en wat er is, wordt heel vaak nog niet circulair ingezet.”
Spekreijse vestigt zijn hoop op technologische ontwikkelingen: “Ik heb mijn twijfels, over de haalbaarheid en objectiveerbaarheid. Ik denk dat technologie zoals die van de blockchain, echt nodig is om dit op een objectieve manier te kunnen verantwoorden.”
De komende weken belichten we steeds een ander aspect van circulair aanbesteden. Bent u betrokken bij circulaire aanbestedingen en wilt u uw ervaringen, kennis of mening delen? Mail dan naar [email protected]é.nl!
Uit onderzoek van de vereniging Gemeentelijk Netwerk voor Mobiliteit en Infrastructuur blijkt dat gemeenten moeite hebben met het realiseren van zero emissie doelgroepenvervoer. Dat is volgens de gemeenten vooral te wijten aan een gebrek aan laadpalen en voertuigen die elektrisch of op waterstof rijden.
In 2025 moeten alle gemeenten volgens het Bestuursakkoord Zero Emissie Doelgroepenvervoer het vervoer plaats laten vinden met voertuigen die geen schadelijke uitstoot veroorzaken. Het akkoord werd in 2018 gesloten. Op dat moment sloten 49 gemeenten zich aan.
Hoewel het aantal laadpalen voor elektrische auto’s in Nederland toeneemt, blijft het lastig zero emissie doelgroepenvervoer voor elkaar te krijgen. Dat heeft volgens de onderzoekers ook te maken met specifieke uitdagingen van doelgroepenvervoer. Zo is er een tekort aan bussen waarin rolstoelgebruikers vervoerd kunnen worden en is het niet toegestaan een elektrische bus met rijbewijs B te besturen. Daarvoor zijn dit soort bussen te zwaar.
Vanaf 2021 dienen gemeenten hun vervoer deels klimaatneutraal in te kopen. De EU schrijft voor dat er tussen 2012 en 2025 minstens 38,5% van het openbare en goederenvervoer schoon aanbesteed moet worden.
Bron: Europadecentraal.nl
In 2016 lanceerde de overheid het rijksbrede programma ‘Circulaire economie’, met een zeer ambitieuze doelstelling: een volledig circulaire economie in 2050. Door in te zetten op circulair hoopt de overheid klimaatverandering tegen te gaan. In 2030 moet het verbruik van metalen, fossiele brandstoffen en mineralen al met de helft zijn afgenomen. Welke impulsen geeft het Rijk aan de markt om dat te bewerkstelligen, specifiek op het gebied van circulair aanbesteden? Wat is er tot nu toe al gedaan? En wat staat er nog op de rol? Daar gaan we in dit artikel dieper op in.
Klimaatenveloppe
Initiatieven die vanuit de overheid bij moeten dragen aan een circulaire economie worden bekostigd uit de zogeheten ‘Klimaatenveloppe’. Die enveloppe bevat 300 miljoen euro die de regering jaarlijks – tot en met 2030 – reserveert voor aan klimaat verwante uitgaven. De overheid erkent daarbij het belang van circulair inkopen en aanbesteden voor een positieve impact op het klimaat.
Door zelf circulair te gaan inkopen en aanbesteden wil het Rijk samen met alle overheden al in 2021 1 megaton CO2 besparen. In 2023 moeten tien inkooplijnen van het Rijk circulair zijn. In de Klimaatenvelop voor 2019 werd daarom 7,5 miljoen euro gereserveerd voor het stimuleren van circulair inkopen. Voor 2020 maakt het kabinet nog eens 80 miljoen euro vrij, specifiek om circulaire projecten in de weg- en waterbouw die CO2-reductie opleveren, te stimuleren.
In het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie 2019-2023 is dan ook te lezen: “Met circulair beheer en aanbesteden kunnen zij een voorbeeldrol vervullen richting andere vastgoedeigenaren en opdrachtgevers. Dat geeft een positieve impuls aan de markt.” Dat betekent dat ook leveranciers mee zullen moeten bewegen als zij willen leveren aan de overheid. Het gaat niet langer alleen om (de laagste) prijs, maar ook om hergebruik van grondstoffen en het realiseren van een circulair ontwerp. Daarnaast is het ook de uitdaging voor de opdrachtgever de eisen op het gebied van circulariteit goed te verwoorden.
Leernetwerken
De overheid stelt niet alleen geld beschikbaar maar stimuleert ook het delen van kennis. In 2018 en 2019 organiseerde Rijkswaterstaat leernetwerken. Tijdens deze bijeenkomsten konden deelnemers ervaringen op het gebied van circulair inkopen en aanbesteden uitwisselen. De leernetwerken werden georganiseerd per sector, waaronder de Bouw, Energie, maar ook Catering en Hout. Daarnaast konden aanbestedende diensten in 2019 subsidie aanvragen voor het inwinnen van extern advies over maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI), onder de Subsidieregeling advies bij klimaatneutraal en circulair inkopen.
Experimenteren met CO2-schaduwbeprijzing
Het inzetten van CO2-schaduwbeprijzing is één van de instrumenten waarmee het kabinet hoopt 1 megaton CO2 minder uitstoot te realiseren bij de eigen inkoop. Het beprijzen van CO2 voor de energiesector is in 2017 al opgenomen in het huidige regeerakkoord, waarin staat dat CO2-beprijzing moet worden ingezet om klimaatverandering in de toekomst tegen te gaan. Door de fictieve waarde van de belasting van CO2-uitstoot mee te nemen bij een aanbesteding (zonder dat daar echte geldstromen aan vast zitten), kan de milieubelasting van een aanbieding hoger of lager uitvallen. Door een waarde voor broeikasgassen mee te nemen in inkoopprocessen, kan interne CO2-beprijzing gebruikt worden om te sturen op klimaatgericht en maatschappelijk verantwoord inkopen. Op dit moment wordt dit toegepast bij projecten in de grond-, weg- en waterbouw (gww). CO2-uitstoot vormt dan een onderdeel van de milieukostenindicator (MKI). Bij een lage CO2-belasting ontstaat een milieuvoordeel, dat wordt omgezet in een financieel gunningsvoordeel. Een inschrijving met een lage CO2-belasting kan dus leiden tot een lagere inschrijving, waardoor de kans om te winnen toeneemt.
Bij de aanbesteding van grote gww-projecten gebruikt Rijkswaterstaat al een maatschappelijke kosten- en batenanalyse (MKBA), waarin de CO2-schaduwprijs is opgenomen. In de toekomst moet dat ook voor kleinere aanbestedingen gaan gebeuren. Uiteindelijk is het de bedoeling dat een aantal onderdelen van de overheid al voor 2050 volledig circulair werken, zoals de Waterschappen. Dit overheidsorgaan moet in 2030 al volledig circulair aanbesteden.
Buyer groups
Het spreekt vanzelf dat ook in 2020 nieuwe initiatieven opduiken, wil men de gestelde doelen voor 2023, 2030 en 2050 halen. Zo worden er op dit moment vanuit het Rijk, IPO, VNG en UWV zogeheten ‘buyer groups’ opgezet, die voortbouwen ‘op de inzichten van afgelopen jaar rondom CO2-beprijzing’, net als de leernetwerken van 2018 en 2019. De buyer groups bestaan uit initiators en deelnemers. De initiators stellen een markt- en strategievisie op die vervolgens in de praktijk wordt gebracht. Deelnemers kunnen aanhaken en de ontwikkelde concepten in de eigen organisatie toepassen. In de markt- en strategievisie zijn doelen met betrekking tot CO2-reductie en circulariteit opgenomen. De dertien groepen worden op dit moment samengesteld en moeten vanaf 1 juli starten.
Lopende projecten
Als we inzoomen op de grond-, weg- en waterbouw zien we dat Rijkswaterstaat inzet op pilotprojecten, zoals voor circulaire viaducten. Rijkswaterstaat investeert vijf miljoen euro in zogeheten Small Business Innovation Research. Daarbij brengen partijen offertes uit en subsidieert het Rijk deels de ontwikkeling van innovatieve oplossingen. Bij een succesvol pilotproject kan het ontwerp of het product, in dit geval een viaduct, in de markt worden gezet. Rijkswaterstaat kan daarbij optreden als launching customer. Als deze aanpak werkt, volgen SBIR-trajecten voor andere weg- en waterbouwprojecten. Het is één van de manieren waarop de overheid inzet op nog snellere ontwikkeling van circulaire initiatieven.
De komende weken belichten we steeds een ander aspect van circulair aanbesteden. Bent u betrokken bij circulaire aanbestedingen en wilt u uw ervaringen, kennis of mening delen? Mail dan naar [email protected]é.nl!
Tijdens de Week van Circulaire Economie kondigde Rijkswaterstaat aan 5 miljoen euro in de doorontwikkeling van circulaire viaducten te steken. Het Rijk wil zo innovatie op het gebied van duurzame weg- en waterbouw versnellen.
Via Small Business Innovation Research (SBIR) wil de overheid investeren in de ontwikkeling van circulaire opties. De SBIR Circulaire Viaducten richt zich hierbij specifiek op viaducten over (rijks)wegen. Net als bij andere SBIR-competities is de overheid niet alleen investeerder, maar streeft het Rijk ook naar op te treden als ‘launching customer’. Rijkswaterstaat kan een succesvol, doorontwikkeld product aan het einde van de looptijd van het project dus ook afnemen. Rijkswaterstaat gaat bedrijven actief steunen bij het ontwikkelen van innovaties en laat een aantal partijen gelijktijdig oplossingen ontwikkelen, die vervolgens in de praktijk worden toegepast.
2030
Omdat Rijkswaterstaat al vanaf 2030 volledig circulair wil inkopen en bouwen moet
er zoveel mogelijk kennis gedeeld worden. Bovendien moet er een groot aantal bruggen
vernieuwd worden, waardoor de noodzaak tot innoveren nog groter wordt.
Werkwijze
Geïnteresseerde partijen kunnen een offerte uitbrengen en presenteren aan
de opdrachtgever. Een onafhankelijke beoordelingscommissie bekijkt de offertes
en beslist welke partijen een haalbaarheidsonderzoek mogen uitvoeren. Daarna
volgt er een fase waarin oplossingen getest worden, zodat er aan het einde van
het traject een prototype ligt. Hierbij zijn ook de Rijksdienst voor Ondernemend
Nederland en de aanbestedende dienst betrokken. Rijkswaterstaat kan er
vervolgens voor kiezen de oplossing af te nemen maar is daar niet toe
verplicht.
De SBIR gericht op viaducten over (rijks)wegen is de eerste SBIR-oproep. Het traject moet uitwijzen of het bijdraagt aan de ontwikkeling van innovatieve, circulaire (bouw)producten. Zo ja, dan kan SBIR ook worden ingezet voor stalen en beweegbare bruggen, ecoducten en onderdoorgangen.
De gemeente Groningen is landelijk onderscheiden vanwege de maatschappelijke verantwoorde manier van energie-inkopen. In 2024 moeten alle ingekochte energie worden opgewekt uit duurzame, lokale energiebronnen – in samenwerking met vier andere Groningse gemeenten en de provincie Groningen, zo meldt Groninger Internet Courant.
Met de gezamenlijke inkoop van duurzame energie hebben de vijf gemeenten, de provincie, Omgevingsdienst en Veiligheidsrisico’s de KoopWijsPrijs2019 gewonnen; een initiatief van de Rijksoverheid voor het meest vooruitstrevende project op gebied van Maatschappelijk Verantwoord Inkopen. Shared Service Center ONS en gemeente Rotterdam en partners behoorden ook tot de genomineerden.
Het winnende project van Groningen – nieuwe capaciteit groene energie – moet groene energie aan alle gebouwen van de gemeente en provincie, bruggen, sluizen en bijvoorbeeld straatlantaarns leveren. Daarnaast levert het een sociale impact op: de ontwikkeling van toekomstige zonne- en windparken biedt extra werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. “Deze prijs is een mooie waardering voor onze bijdrage aan de energietransitie. Met dit inkoopcontract moet in 2024 alle energie voor deze partijen worden opgewekt uit duurzame, lokale energiebronnen”, aldus Bram Qualm, adviseur inkoop bij de gemeente Groningen.
De Rijksoverheid gaat voor een duurzamer Nederland. Daar hoort vanzelfsprekend een milieubewust inkoopbeleid bij, vinden Rozemarijn Everts en Sarah Rose van UBR|HIS van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties . En dus pakken zij hun aanbestedingstrajecten duurzaam aan. Zo drogen rijksmedewerkers vanaf volgend jaar hun handen na een toiletbezoek op de meest duurzame manier.
(meer…)Deze week tekenen acht provincies samen met Greenchoice en Vattenfall de nieuwe energiecontracten voor uitsluitend duurzame energie, zo meldt Binnenlands Bestuur. Het gaat om de eerste collectief opgestelde duurzame energiecontracten, waarmee ze een belangrijke stap zetten richting de realisatie van de afspraken uit het Klimaatakkoord.
(meer…)Sinds 21mei zijn de geactualiseerde landelijke MVI-criteria voor maatschappelijk verantwoord inkopen beschikbaar op mvicriteria.nl. Deze webtool biedt inkopende overheidsorganisaties de mogelijkheid om MVI-criteria op drie verschillende ambitieniveaus te zoeken en selecteren. Zo helpt het publieke inkopers en opdrachtgevers om zo duurzaam mogelijk in te kopen.
De overheidsinspanningen om in 2015 en 2016 maatschappelijk verantwoord in te kopen hebben effect gehad. Dat blijkt uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). RIVM heeft daarbij gekeken naar 16 productgroepen en geconcludeerd dat de overheid daarin naar schatting “minstens 5 megaton CO2-equivalent aan broeikasgasemissies en 1,4 megaton CO2-equivalent gecompenseerd” heeft door MVI toe te passen.
Binnen de EU gaat de Nederlandse overheid aan kop op het gebied van duurzaam inkopen. Dat blijkt uit de tweejaarlijkse Evaluatie Uitvoering EU-Milieubeleid 2019. Ook is volgens de EU Nederland een “voorbeeld voor publiek-private samenwerking in de circulaire economie.”
Helmond won een jaar geleden de Koopwijsprijs met haar Actieplan MVI. Inmiddels heeft het de speerpunten uit dat actieplan ook in de praktijk toegepast, onder meer bij de aanbesteding van textielverwerking en -vermarkting. Deze aanbesteding paste uitstekend bij het Actieplan stelt Thea Musters, medewerker inkoop bij de gemeente. “In het actieplan hebben wij vier speerpunten opgenomen: innovatie, social return, circulariteit en klimaatneutraal. Deze punten waren allemaal toepasbaar binnen deze aanbesteding.” (meer…)
Helmond won vorig jaar de Koopwijsprijs met haar Actieplan MVI. Nu kijkt het terug en vooruit. Op basis van de lessen die het vorig jaar heeft geleerd, wil de gemeente nu een volgende stap zetten op het gebied van maatschappelijk verantwoord inkopen. Daarom zal het haar actieplan vernieuwen. (meer…)
De Rijksoverheid wil via publieke inkoop de transitie naar een circulaire economie een impuls geven. Het heeft daarom in 2019 7,5 miljoen euro vrijgemaakt voor “klimaatneutraal en circulair inkopen.” Ook zal het investeren in impactmeting, informatiebijeenkomsten, en het opzetten van internationale samenwerkingen. (meer…)
De provincie Groningen heeft een langdurig energiecontract gesloten waarmee het in Nederland een van de koplopers op het gebied van groene stroom wordt. Alle gebouwen werken sinds 1 januari op duurzame energiebronnen. Datzelfde geldt voor de gebouwen van de Veiligheidsregio en de Omgevingsdienst. (meer…)
PIANOo heeft samen met het leernetwerk Inkoop Duurzame Mobiliteit een TCO-tool voor dienstvoertuigen geïntroduceerd. Deze tool moet overheden ondersteunen bij het berekenen van de ‘Total Cost of Ownership’ van elektrische auto’s en ze daarmee helpen bij de overgang naar emissievrij vervoer. De tool is bedoeld voor inkopers, beleidsmedewerkers, wagenparkbeheerders en andere betrokkenen. (meer…)
“Overheden zeggen duurzaam in te willen kopen, maar in de praktijk stelt dat weinig voor.” Zo berichtte het Financieel Dagblad afgelopen maand. Naar aanleiding daarvan heeft staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven een brief aan de Tweede Kamer verstuurd. Daarin geeft zij aan dat er inderdaad nog veel te winnen valt op het gebied van maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI), maar benadrukt zij ook dat de overheden de afgelopen tijd niet stil hebben gezeten. (meer…)
Slechts 8% van de gemeenten voldoet aan de landelijke duurzaamheidscriteria bij het aanbesteden van hun eigen vervoersmiddelen. Veel gemeenten kunnen niet sturen op schoon vervoer, omdat ze onvoldoende eisen stellen. Dat blijkt uit onderzoek van milieuorganisatie Natuur & Milieu. (meer…)
De aanbesteding van een circulair fietspad heeft Zevenaar dit jaar de KoopWijsPrijs opgeleverd. De gemeente kreeg de prijs, een initiatief van de Rijksoverheid in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Inkopen, uitgereikt tijdens het MVI-Congres in Nijmegen op 3 oktober. (meer…)
Leveranciers van kantoorartikelen aan de gemeente Utrecht haken steeds vaker af, omdat ze niet aan de hoge duurzaamheidseisen kunnen voldoen. De gemeente wil bijvoorbeeld dat ordners en nietmachines uit respectievelijk 100% en 60% recyclebaar materiaal moeten bestaan. Leveranciers die nog meer duurzaamheid kunnen garanderen kunnen rekenen op extra punten en hebben meer kans op een opdracht. (meer…)
Het kabinet stelt 5 miljoen euro beschikbaar om klimaatneutraal en circulair inkopen bij overheden te bevorderen. Dat geld, beschikbaar vanuit de klimaatenveloppe in het regeerakkoord, wordt onder meer gebruikt voor expertondersteuning bij duurzame inkoopvraagstukken. Aanbestedende diensten kunnen hier een beroep op doen wanneer zij een inkooptraject starten of uitvoeren,waarbij ze een wezenlijke grondstoffen- of CO2-besparing kunnen realiseren. (meer…)
Het vervoer dat PlusOV gebruikt in de regio Apeldoorn is niet zo duurzaam als tijdens de aanbesteding werd beloofd. Taxibedrijf Willemsen de Koning beloofde in haar offertes dat 85% van haar busjes op groen gas zouden rijden. In werkelijkheid rijdt momenteel ongeveer de helft van haar voertuigen ‘groen’. (meer…)
In 2007 spraken de Nederlandse gemeenten af om vanaf 2015 alle diensten en producten 100 procent duurzaam in te kopen. Toch blijven bijna alle gemeenten de komende jaren fossiele brandstof gebruiken, blijkt uit een onderzoek van NRC. (meer…)
Het KPU-bedrijf van de Defensie Materiaal Organisatie heeft de Europese prijs voor duurzaamheid, Procura + Award, in de wacht gesleept. Het bedrijf kocht op een innovatieve manier bedrijfstextiel in. (meer…)
ProRail heeft zich aangesloten bij Madaster, een platform dat werkt als een openbare, online bibliotheek van bouwmaterialen. ProRail hoopt zo een positieve invloed te hebben op de circulaire economie. (meer…)
ISO 20400 gaat over het managen van de supply chain, over verantwoordelijke besluiten binnen de inkoop én over het oogsten van kansen voor business development. Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) levert ook een aantal voordelen op (meer…)
Zeventien gemeenten in de regio Arnhem-Nijmegen gaan vanaf 2018 een deel van de stroom betrekken uit duurzame energiebronnen uit de regio. De gemeenten willen binnen vijf jaar volledig zijn overgeschakeld op lokaal opgewekte groene stroom. (meer…)
De overheid zou een belangrijke rol kunnen spelen bij maatschappelijk verantwoord inkopen, maar het is niet duidelijk of het Rijk bij haar inkoopbeleid rekening houdt met milieuaspecten en of de producten op een eerlijke manier tot stand zijn gekomen. (meer…)
Netwerkbedrijf Alliander is gestart met een Europese aanbesteding voor circulaire bedrijfskleding, veiligheidskleding en persoonlijke beschermingsmiddelen. Het bedrijf wil samen met de leveranciers toewerken naar een circulaire kledingketen. (meer…)
Provincies, gemeenten en waterschappen investeren jaarlijks 28 miljard euro in wegen, openbaar vervoer, water, natuur en de bouw van huizen, sportaccommodaties en scholen. (meer…)
De gemeente Utrecht heeft op 16 januari 2017 het convenant ‘Beton in een circulaire economie’ ondertekend. Daarmee wil de gemeente het hergebruikpercentage van beton verhogen. (meer…)
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft een aantal tools bedacht om inkopers bij overheidsorganisaties te helpen met maatschappelijk verantwoord in te kopen. Deze tools kunnen helpen om milieueffecten te duiden. (meer…)
Vertegenwoordigers van allerlei overheidsorganisaties hebben, op uitnodiging van staatssecretaris Dijksma (Infrastructuur en Milieu), hun handtekening gezet onder het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen. (meer…)
Uit het onderzoek ‘Duurzaam inkopen van vervoer’ van Natuur & Milieu blijkt dat 82 procent van de Nederlandse gemeenten de afspraak om vanaf 2015 100 procent duurzaam in te kopen niet naleeft. (meer…)
In veel gemeenten in Nederland wordt doelgroepenvervoer niet altijd 100 procent duurzaam ingekocht, terwijl dit wel de afspraak is. Dit schrijft Taxipro.nl op basis van een onderzoek van Natuur & Milieu. (meer…)
Het Rijk koopt ook dit jaar negentig procent van haar stroom uit traditionele kolen- en gascentrales van energiemaatschappijen Eon en Delta. Deze ‘sjoemelstroom’ wordt met certificaten uit buitenlandse waterkrachtcentrales groen gemaakt. Dat maakt actiegroep WISE bekend op basis van een onderzoek naar de inkoop. (meer…)
Weinig gemeenten voldoen aan de afspraak om in 2015 100 procent duurzaam in te kopen. Driekwart van de mobiliteitsinkopen van gemeenten voldoen namelijk niet aan de minimum duurzaamheidseisen. Dat blijkt uit onderzoek van de Stichting Natuur en Milieu onder 71 gemeenten. (meer…)
Het plan van aanpak om overheden duurzamer te laten inkopen is gebrekkig. Dat schrijven een aantal organisaties aan de Tweede Kamer en de verantwoordelijke bewindslieden van de ministeries van Infrastructuur en Milieu, Economische Zaken en Rijksdienst. (meer…)
In Denemarken en voor de Franse kust zijn testlocaties aangewezen voor innovatieve concepten voor het opwekken voor windenergie. Frankrijk heeft een aanbesteding opengesteld voor projecten met windturbines. Het land heeft voor de tests drie locaties in de Middellandse Zee en één pilotlocatie in het Franse deel van de Noordzee aangewezen. Voor deze gehele tender is 150 miljoen euro beschikbaar, waarvan een derde in de vorm van subsidies en de rest in leningen.
De testlocaties zijn nodig om nieuwe turbineconcepten, elektronica en andere innovaties in de windsector verder te helpen. Het toetsen van nieuwe concepten, op een grote schaal en voor een langere periode, geeft investeerders het vertrouwen dat innovaties de kosten van windparken op zee daadwerkelijk omlaag brengen. Dat schrijft Duurzaambedrijfsleven.nl.
Proeftuin Leeghwater
Ook in het Nederlandse deel van de Noordzee was ruimte gereserveerd voor vernieuwende ideeën in de offshore windsector. In de ‘Proeftuin Leeghwater’ zouden 50 tot 75 windturbines geplaatst worden, goed voor 300 megawatt. Dit project is echter gestrand op de hoge kosten en doordat bedrijven minder behoefte kregen aan grootschalige proefprojecten.
Kleiner proefpark
Het Nederlandse demonstratieproject zal worden vervangen door een kleiner proefpark, maar dat wordt later aangelegd. In dit nieuwe plan worden kleine innovaties uitgetest in windparken die in 2016 commercieel worden aanbesteed. Het park komt in 2020 in productie.
CE Delft heeft een inkoopscan gemaakt, waardoor gemeenten makkelijker inzicht kunnen krijgen in duurzaam inkopen. De inkoopscan is bedoeld om gemeenten te ondersteunen in het halen van de doelstelling om in 2015 100% duurzaam in te kopen. In praktijk blijkt dit namelijk nog moeizaam te gaan, zo laat een onderzoek van De Groene Zaak zien. Het onderzoek toont aan dat 40% van de beloftes over duurzaamheid niet waargemaakt worden.
CE Delft is een onafhankelijk onderzoek- en adviesbureau, gespecialiseerd in het ontwikkelen van innovatieve oplossingen van milieu- en duurzaamheidsvraagstukken. De CEDIS-inkoopscan geeft duidelijk weer hoe groot de ‘carbon footprint’ is, en waar de grootste milieuwinst te behalen is. Gemeenten kunnen basisgegevens aanleveren en vervolgens krijgen ze inzicht in de ‘footprint’ en de voornaamste veroorzakers, zoals bouw, energie of transport. Per categorie kan vervolgens de diepte in worden gegaan.
Goedkoop is duurkoop
Begin dit jaar trokken verschillende maatschappelijke organisaties al aan de bel over de doelstelling van de overheid. De organisaties stelden in hun brief aan de Tweede Kamer dat bij veel overheden de kennis en ervaring ontbreekt om met de EMVI-methode te werken. “Zolang bij aanbestedingen de prijs doorslaggevend blijft, is duurzaam inkopen een wassen neus”, dat stellen Marga Hoek (De Groene Zaak) en Hans de Boer (VNO/NCW). “Het gevolg is dat overheden inkopen op een lagere kwaliteit en over de hele levensduur hogere kosten maken. Goedkoop is ook hier duurkoop.” De coalitie doet een oproep aan het Kabinet om een nieuw programma duurzaam inkopen te ontwikkelen voor de periode tot 2020.
De Metropoolregio Amsterdam gaat opnieuw openbare oplaadpalen voor elektrische auto’s aanbesteden. Het is een kleinere opdracht dan de vorig jaar ingetrokken klus voor het plaatsen van oplaadpalen. De Metropoolregio zegt dit te doen om zo meer in te kunnen spelen op ontwikkelingen in de markt voor oplaadinfrastructuur.
De Metropoolregio Amsterdam (MRA) is een samenwerkingsverband van 36 gemeentes, de provincies Noord-Holland en Flevoland en de Stadsregio Amsterdam. De samenwerking moet zorgen voor een uitbreiding van het aantal openbare laadplaatsen in de eigen regio. Het zet nu met de nieuwe aanbestedingsopdracht in op de realisatie van 200 ‘oplaadobjecten’, die binnen een half jaar moeten worden neergezet. Er wordt dus verder niet gespecifieerd hoeveel laadpunten er per object moeten komen; dat kunnen er één of twee worden. Dat schrijft Energeia.nl
Nieuwe ontwikkelingen
De MRA zet nu, met het oog op de toekomst, liever kleinere en kortlopende opdrachten uit. “Die bieden namelijk de mogelijkheid om snel in te spelen op nieuwe ontwikkelingen in de markt van oplaadinfrastructuur”, zo wordt in een toelichting aangegeven. MRA heeft daarnaast bij deze opdracht verwoord dat er een “eenduidig tarief voor de laaddienst” moet worden gehanteerd, een “all-in fixed price, zonder bijkomende of onverwachte kosten voor het gebruik”.
Ingetrokken gunning
Vorig jaar kwam de MRA in eerste instantie met een aanbesteding voor de plaatsing van 600 laadpalen met elk twee punten, dus 1.200 laadpunten in totaal. Deze opdracht werd voorlopig gegund aan de combinatie Nuon/Heijmans, maar de aanbesteding werd weer ingetrokken nadat Alliander er succesvol bezwaar tegen had gemaakt. “We kwamen er toen achter dat we de aanbesteding iets te strak hadden vormgegeven”, aldus projectleider Frenken in gesprek met Energeia.nl. Nuon zegt vorig jaar er in te hebben berust dat de voorlopige gunning werd ingetrokken. Het bedrijf zal meedoen aan de nieuwe aanbesteding.
Een nieuwe wet die meer windmolenparken voor de Nederlandse kust mogelijk maakt, wordt door de Tweede Kamer aangenomen.[slide] De meerderheid van de Tweede Kamer was voor ‘Wet Windenergie op Zee’ tijdens de plenaire behandeling. Het aannemen van het wetsvoorstel zorgt ervoor dat de ambitie om voor 2023 het aandeel van de hernieuwbare energieopwekking tot 16% op te voeren te halen is. Voor die deadline dient minstens 4450 megawatt door windmolens op zee te worden opgewekt. De beoogde windparken zullen via een openbare aanbesteding worden gegund.
Een meerderheid van de volksvertegenwoordiging wierp geen obstakels op. Wel plaatsten verschillende fracties kanttekeningen bij het kostenplaatje dat verantwoordelijke minister Henk Kamp van Economische zaken presenteerde. Zo schrijft FD.nl.
12 miljard subsidie
Op basis van deze inschatting van de elektriciteitsprijzen denkt de minister circa 12 miljard euro aan subsidie te moeten verstrekken om de aanleg van de windmolenparken in de periode 2019-2038 te realiseren. Dat is aanmerkelijk minder dan de eerdere inschatting van 18 miljard euro. “De werkelijke subsidiekosten zullen pas na het afronden van alle tenders in 2019 berekend kunnen worden”, zegt Kamp. “Omdat de ontwikkeling van de elektriciteitsprijs zich moeilijk laat voorspellen.”
Kostenbesparing via Tennet
De aansluiting van de beoogde windparken aan het landelijke elektriciteitsnetwerk wil Kamp geheel gunnen aan het staatsbedrijf Tennet. Hierdoor zouden de kosten circa 3 miljard euro lager uit kunnen vallen. In het Energieakkoord werd er nog van uitgegaan dat elke exploitant zijn eigen aansluiting zou verzorgen en betalen. In de Tweede Kamer waren er nog twijfels over de kostenreductie die stroomtransporteur Tennet kan realiseren.
Vergunningen intrekken
De beoogde windparken, die via een openbare aanbesteding zullen worden gegund, komen in plaats van de vergunningen die eerder waren afgegeven aan Nuon, Eneco, RWE, Dong en Northland. Omdat de vergunningen zijn ingetrokken, trekt Kamp in totaal 7,35 miljoen euro uit om deze bedrijven te compenseren.
Meerdere wetten
Om de nieuwe windparken ook daadwerkelijk aan te kunnen leggen moeten er, naast de Wet Windenergie op Zee, nog meer wetten aangenomen worden. Andere wetten betreffen onder meer de elektriciteitswet Stroom en de Waterwet voor de ruimtelijke inpassing van de locaties op zee, zoals voor het Zeeuwse Borssele en voor de Zuid-Hollandse en Noord-Hollandse kust.
De grootste pensioenbeheerder van Nederland, APG, wil toch investeren in nieuwe windmolenparken op de Noordzee.[slide] Eerder wees APG dit nog af, omdat de investering te onzeker zou zijn. De pensioenbeheerder overweegt nu enkele honderden miljoenen te steken in windpark Borssele. Hiervoor wordt de aanbesteding in oktober geopend.
In juni 2014 gaf APG nog aan de techniek van offshorewindturbines te jong te vinden en de bijdrage van de overheid te onzeker om aan de rendementseisen van het fonds te voldoen. Afgelopen jaar zijn de financiële risico’s besproken met energiebedrijven en met beleggers die al ervaring hebben met wind op zee. “Daardoor hebben we een beter beeld gekregen van de onzekerheden”, zegt de woordvoerder van APG, Harmen Geers tegen de Volkskrant.
Subsidieregeling
Nederlandse subsidieregels zijn volgens de woordvoerder ook geen spelbreker meer. “Volgens minister Kamp is voor de windparken de komende vijftien jaar 18 miljard euro beschikbaar.”
Windpark Borssele vergt een investering van 2,1 miljard euro, maar levert daarna vrijwel gratis energie op. Volgens eigen regels mag APG hoogstens de helft van een duurzaam project financieren. De meerkosten worden betaald uit de subsidieregeling.
Aanbesteding
Of er ook daadwerkelijk in windpark Borssele geïnvesteerd gaat worden is afhankelijk van een lopend onderzoek en of de betrokken projectontwikkelaar de aanbesteding wel wint. Tot 2019 komen er vijf nieuwe kavels voor windparken, met elk een capaciteit van 700 megawatt. Volgens de aanbestedingsregels mogen ze worden gebouwd door de partij die de overheid de laagste prijs biedt voor de opwekking van één kilowattuur stroom. De kosten moeten in de loop der tijd met 40 procent dalen.
Toenemende druk
APG beheert 359 miljard euro van vijf pensioenfondsen, waaronder het ABP. De organisatie staat onder toenemende druk om het aandeel in duurzame investeringen te vergroten. Voor pensioenfonds ABP heeft het al 1 miljard belegd in hernieuwbare energie.
De gemeente Amsterdam en cateringsbedrijf Sodexo hebben hun samenwerking uitgebreid met 12 locaties. [slide]De twee organisaties zijn een nieuw tweejarig contract aangegaan voor de volledige cateringdienstverlening voor de 18 kantoor- en werflocaties van de gemeente. Voor 6 locaties verzorgde Sodexo al de catering,aldus Facto.
Aan het nieuwe contract is een Europese aanbesteding vooraf gegaan. De offertes zijn beoordeeld door een multidisciplinair beoordelingsteam vanuit de vakgebieden Duurzaamheid, Management en Inkoop.
Invulling MVO
In het cateringcontract met Sodexo wordt op grote schaal invulling gegeven aan Social Return. Daarbij wordt er ook een duurzaam en gezond assortiment gevoerd. Sodexo heeft een plan van aanpak opgesteld om een maximale duurzame inkoop voor cateringproducten en middelen te behalen en afval, derving en milieubelasting te reduceren. Via dit plan groeien de medewerkers van de gemeente Amsterdam mee in de duurzaamheidswens van de gemeente Amsterdam.
De oproep van zes maatschappelijke organisaties om de duurzame inkoop van producten en diensten bij overheden een nieuwe impuls te geven, krijgt veel steun in de Tweede Kamer. [slide]Alleen de VVD-fractie is het niet eens met de voorstellen van de belangenorganisaties. Dit bleek donderdag tijdens een overleg van de Vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Milieu met staatssecretaris Wilma Mansveld (PvdA), zo schrijf FD.nl.
In de brief stellen de organisaties dat het op een aantal fronten misgaat. Overheden zouden, volgens de afspraken in 2011, moeten bijdragen aan duurzame economische bedrijvigheid. Maar al vanaf 2012 heeft duurzaamheid een steeds lagere prioriteit. De organisaties dringen aan op een nieuw duurzaam inkoopprogramma en harde afspraken tot 2020.
Geen steun VVD
VVD-woordvoerder Remco Dijkstra keerde zich tegen de meeste voorstellen van de organisaties. Die leiden alleen maar tot een grotere overheid, stelt hij, terwijl de liberalen de overheid juist klein willen houden. SP en PVV waren niet aanwezig bij het overleg.
Voor de zomer antwoord
Mansveld vindt dat het signaal van de ondernemers serieus genomen moet worden en beloofde dat het kabinet voor de zomer antwoordt op de brief. De kabinetsreactie komt mede van minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst. De VVD-bewindsman is verantwoordelijk voor de inkoop bij het Rijk.
De overheid houdt zich niet aan de belofte om milieubewust in te kopen. [slide]Vier jaar geleden is de afspraak gemaakt dat het Rijk, provincies, gemeenten en andere overheidsdiensten duurzaamheid voorop zouden stellen bij de inkoop van goederen, diensten en voorzieningen. Hier is nog weinig van terechtgekomen, zo schrijven zes maatschappelijke organisaties aan de Tweede Kamer, aldus Trouw.
De organisaties, waaronder MVO Nederland en VNO-NCW, willen dat de Tweede Kamer bij het kabinet aandringt op een nieuw duurzaam inkoopprogramma met harde afspraken tot 2020. Komende week debatteert de Kamer over het inkoopbeleid.
Gunnen op laagste prijs
In de brief stellen de organisaties dat het op een aantal fronten mis gaat. Overheden zouden, volgens de afspraken in 2011, moeten bijdragen aan duurzamere economische bedrijvigheid. Maar al vanaf 2012 heeft duurzaamheid een steeds lagere prioriteit. Uit een enquête uit 2013 blijkt dat de aandacht voor duurzaam inkopen bij alle overheden toen met meer dan 40 procent is afgenomen. Volgens de organisaties vallen de overheden terug op de veronderstelling dat de laagste prijs de beste keus is.
‘Goedkoop is duurkoop’
In de Aanbestedingswet van 2012 is vastgelegd dat bij aanbesteden de ‘economisch voordeligste inschrijving’ wordt gehanteerd. Hierbij zou niet alleen de prijs, maar ook kwaliteit (duurzaamheid, levensduur) doorslaggevend zijn. Bij veel overheden ontbreekt de kennis en ervaring om met deze methode te werken, aldus de brief. “Zolang bij aanbestedingen de prijs doorslaggevend blijft, is duurzaam inkopen een wassen neus”, dat stellen Marga Hoek (De Groene Zaak) en Hans de Boer (VNO/NCW) volgens de krant. “Het gevolg is dat overheden inkopen op een lagere kwaliteit en over de hele levensduur hogere kosten maken. Goedkoop is ook hier duurkoop.“
De elektrische treinen van NS rijden sinds begin dit jaar voor 50 procent op windenergie. De doelstelling is om in 2018 voor 100 procent op windenergie te rijden. NS streeft niet alleen naar duurzaamheid in het vervoer, maar in de gehele keten, zo schrijft Duurzaambedrijfsleven.nl.
NS heeft met Eneco het contract getekend voor de levering van windenergie. De helft van de groene stroom voor het treinverkeer is afkomstig van de nieuwe windparken in Nederland. De andere helft komt uit nieuwe parken in België en Scandinavië. De hoeveelheid stroom die NS afneemt, is gelijk aan de hoeveelheid die de windparken opleveren.
Speerpunt bij aanbestedingen
Duurzaamheid is voor NS ook een speerpunt bij aanbestedingen. Niet alleen de duurzame specificaties van het product zijn belangrijk, maar ook het duurzaamheidsbeleid van de toeleveranciers. “Als je slim aanbesteedt, kun je goede afspraken maken. De winst die dat oplevert kun je vervolgens verdelen onder de betrokken partijen. Dat leidt weer tot verdere investeringen”, aldus Michiel van Roozendaal, lid van de directie van NS tegen Duurzaambedrijfsleven.nl.
De overheid is gefocust op duurzaam aanbesteden bij openbaar vervoer (OV). Projecten met bussen die elektrisch rijden schieten als paddenstoelen uit de grond. De overheid heeft als doel om publieke bussen in 2025 volledig emissievrij te laten rijden; dus op elektriciteit. Er zijn tientallen miljoenen aan subsidies beschikbaar gesteld.
De weg naar emissievrij OV is echter nog lang, zo schrijft OVpro.nl. De inzet van zero emissie mag namelijk niet ten koste gaan van de inzet van buslijnen. Daarnaast wil de overheid ook niet méér voor het openbaar vervoer betalen dan nu het geval is. Ook de reiziger is hier niet toe bereid. Als het duurder wordt, gaat de reiziger voortaan met de auto en dan is alle milieuwinst teniet gedaan.
In tien jaar 100% emissievrij
Een bieding van Veolia, om busvervoer in Breda volledig elektrisch te maken, ging niet door vanwege een rekenfout in de beoordeling van de offertes. Ruud van Heugten van de provincie Noord-Brabant stelt in een gesprek met OVpro.nl: “Het busvervoer moet in de volgende aanbesteding in Brabant, dus over een kleine tien jaar, honderd procent emissievrij zijn. Dat was nu nog een brug te ver”. Van Heugten adviseert de overige overheden om vooraf met de OV-branche in gesprek te gaan, om zo te kijken wat er haalbaar is binnen de gestelde kaders.
Veel voor weinig
De hele sector en de overheid is het er wel mee eens dat het openbaarvervoer op lange termijn volledig emissieloos moet zijn. De vraag is in welk tempo dat haalbaar is. Aanbestedingen in het OV betekenen vooralsnog dat er zoveel mogelijk vervoer tegen een zo laag mogelijk bedrag gerealiseerd moet worden.
