Trends in het sociaal domein: hoe speel je daarop in?

In toenemende mate krijgt het sociaal- en zorgdomein te maken met meerjarige aanbestedingen die de verhoudingen tussen kwaliteit en prijscomponenten op scherp zetten. Het rommelt en aangemoedigd door de coronacrisis moeten organisaties meer dan ooit inzetten op innovatie.

Welke ontwikkelingen en trends spelen er in het sociaal domein en waar kun je als inschrijver op inspelen? Deze vraag stelden we aanbestedingsstrateeg Sikko Bakker. Sikko is al dertig jaar werkzaam in het sociaal domein en adviseert zowel gemeenten als aanbieders. Daarnaast is hij werkzaam bij de VNG.

Welke ontwikkelingen spelen er op dit moment in het sociaal domein?
“Een trend die te maken heeft met de coronacrisis is dat aanbestedingen in het sociaal domein wel uitgesteld worden, in tegenstelling tot andere aanbestedingen. Er wordt ook met terughoudendheid gekeken naar nieuwe aanbestedingen, waarbij nieuwe aanbieders toe kunnen treden. Dit ligt gevoelig, omdat men denkt dat een nieuwe organisatie niet snel kan excelleren als het gaat om de uitvoering. Voor de uitvoering heb je namelijk veel contact en overleg nodig en zowel aanbieders als gemeenten hebben nu zoveel te regelen dat de aanbesteding er echt niet meer bij kan. Budgetten worden onzekerder en het is ook onduidelijk wat de vraag zal zijn de komende maanden en jaren. Het is daardoor lastig prioriteiten stellen als het gaat om jeugdhulp, maatschappelijke opvang, begeleiding, beschermd wonen, toename werkloosheid en armoede.

Ook ontstaat door de coronaproblematiek weer de vraag hoe de leefbaarheid in wijken kan worden gewaarborgd. Hier is de afgelopen jaren flink in geïnvesteerd. De huidige situatie heeft invloed op lopende opdrachten en op te maken bestuurlijke keuzes, wijze van inkopen en inhoudelijke prioriteiten. Kunnen organisaties de vraag aan? Waar zit de omslag als het gaat om tijdelijk en structureel geld en focus om in het sociaal domein een stabiele koers te varen? Binnenkort zullen er op dit vlak ook diverse overheidsprogramma’s en subsidietrajectentrajecten bijkomen. Dit zijn kansen voor de huidige partijen om mee te doen met subsidietenders en Europese aanbestedingen.

Een derde trend die aangezwengeld wordt door de huidige situatie heeft te maken met digitalisering. Deze trend kan de bovenstaande ontwikkelingen verzachten. Denk aan het gebruik van gemeenschappelijke portals, videobellen en andere vormen van informatienetwerken om toch contact te leggen met klanten en de organisatie aan te sturen. Dit zal een steeds grotere rol spelen in tenders en geeft partijen, die dit goed geregeld hebben, een voorsprong in een aanbesteding. De vraag die elke organisatie zich moet stellen bij digitalisering is: “in hoeverre wil je investeren in je toekomst en in nieuwe vormen van dienstverlening op afstand?” Om hierin te ondersteunen zijn er stimuleringssubsidies vanuit het Rijk voor onder meer E-health en beeldbellen.

Waar zouden zorg- en welzijnsorganisaties zich nog meer in kunnen profileren?
Het is van belang om extra voordelen en meerwaarde rond je organisatie te creëren. Het is slim om tijdens een aanbesteding extra projecten, contacten of innovaties te laten zien, die ook werken en toegevoegde waarde creëren. Het is niet een kwestie van afwachten tot je de opdracht krijgt. Het gaat er ook om hoe je voorafgaand aan de aanbesteding al op ontwikkelingen hebt ingespeeld. Denk aan de digitaliseringstrend, maar ook: ken je de gemeente en haar wijken al? Heb je al contacten gelegd? Worden innovatieve projecten van jouw organisatie al gesteund door subsidies?”

Kunnen deze inspanningen ook na de gunning nog bijdragen?
“Uiteraard draagt het ook bij aan de uitvoering van de opdracht. Maar er speelt inderdaad nog meer mee. Als de opdracht goed loopt, kunnen organisaties er meer opdrachten bij krijgen. Daarnaast is het voor een gemeente niet altijd nodig om opnieuw aan te besteden en wordt de opdracht bij tevredenheid vaak verlengd. Een aanbesteding kost een gemeente namelijk veel tijd en geld. Ter illustratie: Rotterdam heeft voor Jeugdzorg ongeveer 2,5 miljoen euro uitgegeven aan het organiseren van een nieuwe aanbestedingsronde en dan hebben we de implementatiekosten nog niet in kaart gebracht. Uiteindelijk is maar acht procent aan nieuwe partijen gegund. Zonde.”

De monitor gemeentelijke zorginkoop 2019 toont aan dat negentig procent nog altijd niet wordt aanbesteed.

Sikko Bakker, aanbestedingsspecialist bij TenderSucces

“Boven de aanbestedingsdrempel (in het sociaal domein is deze € 750.000) is het wel verplicht om aan te besteden. Maar daar kan je heel creatief mee omgaan. Sommige aanbestedingen worden wel gepubliceerd, maar binnen een bepaalde context, waardoor slechts een aantal partijen mee kunnen doen.

Bovendien wordt er nog gesleuteld aan de regels. Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge maakt zich er hard voor om de EU-aanbesteding af te schaffen in het sociaal domein. Het is ook een politiek vraagstuk: is zorg iets wat je op de markt moet zetten? Of is het iets wat je gewoon goed moet regelen vanuit de overheid?”. In elk geval is aanbesteden nu nog gewoon verplicht.

Wat is het probleem achter deze vragen?
“We hebben op dit moment de Zorgverzekeringswet, de Wet langdurige zorg, de Wmo en de Jeugdwet. Vier wetten die allemaal over verschillende onderdelen van een persoon (kunnen) gaan. Maar die burger heeft gewoon één vraag of probleem dat op verschillende terreinen speelt. De financiën maken dat die persoon in vieren wordt gedeeld, met alle problemen dat dit weer oplevert. Er moet een transitie gaan plaatsvinden, waarbij de vraag van de klant leidend wordt. Gemeenten willen dit graag, maar kunnen alleen vanuit de Wmo of Jeugdwet sturen. Naar mijn mening is het dus niet de vraag: moet je aanbesteden of niet? Maar juist: Waar leg je de regie en hoe ga je vanuit de klantvraag het systeem opnieuw inrichten?”

TenderSucces is partner van Aanbestedingscafe.nl.

Op 27 mei gaat Sikko Bakker dieper in op het stakeholdermanagement en de scenario’s tijdens het webinar ‘Succesvol aanbesteden in het Sociaal Domein en de zorgsector’. Aanmelden kan hier.