5 trends voor publieke inkoop 2016

Het is een bewogen jaar geweest voor inkopers in de publieke sector. De evaluatie van de Aanbestedingswet 2012, de aanstaande implementatie van de nieuwe aanbestedingsrichtlijnen, maar ook verschillende integriteitsschandalen hebben de revue gepasseerd. De vraag die rest is: “Welke trends staan publieke inkopers te wachten in 2016?”. Dat vroeg AanbestedingsCafe.nl aan Willem Janssen, promovendus Internationaal en Europees aanbestedingsrecht bij het Public Procurement Research Centre van de Universiteit Utrecht en Twente.

“De nieuwe aanbestedingsrichtlijnen zullen uiterlijk op 18 april 2016 geïmplementeerd moeten worden. De gevolgen hiervan voor de Nederlandse aanbestedingspraktijk zijn echter minder groot dan voor andere Europese landen, omdat de Aanbestedingswet 2012 hier al op vooruitliep”, vertelt de promovendus. “Er werd altijd gezegd dat de aanbestedingswet een schildpad was, die ingehaald zou worden door de haas, zijnde de aanbestedingsrichtlijnen. Dat blijkt niet het geval te zijn.” Toch worden er volgens Janssen met de nieuwe richtlijnen wel weer een aantal noviteiten ingevoerd die heel wat teweeg gaan brengen bij aanbestedende diensten.

1: Meer inbesteden en burger betrekken
“Een trend van de afgelopen jaren is dat overheden veel taken niet meer uitbesteden. Ze kijken steeds vaker hoe ze zelf, of samen met andere overheden, taken kunnen oppakken. Dit begon op decentraal niveau met afval, maar nu zijn ook een reeks diensten op rijksniveau aan de markt onttrokken, denk aan schoonmaak, beveiliging en scanwerkzaamheden”, vervolgt Janssen. “De juridische grenzen hiervan zijn nu voor het eerst opgenomen in de richtlijnen”

“Aan de andere kant willen aanbestedende diensten burgers steeds meer betrekken bij het aanbestedingsproces. Burgers kunnen in sommige gemeenten al inspraak krijgen in de inkoopvoorwaarden of aangeven dat ze zelf een bepaalde dienst willen uitvoeren. Ze kunnen bijvoorbeeld de groenvoorzieningen of wmo-diensten in hun eigen wijk aanbieden.”

De overheid wil de burger meer ruimte geven, maar aan de andere kant trekt zij meer taken naar zich toe. “Dit is een interessante, maar ook lastige ontwikkeling. Er is sprake van een veranderend speelveld. Deze maatschappelijke ontwikkelingen wringen met het belang van gelijkheid en transparantie in een aanbesteding. Ik denk dat deze trend zich volgend jaar nog verder gaat uitkristalliseren”, aldus Janssen.

2: Focus op professionaliteit
Ook integriteit zal volgens de promovendus volgend jaar een belangrijke rol gaan spelen. “Bij elke integriteitsaffaire worden de bestekken en aanbestedingsdocumenten weer groter. Er is een sterke terughoudendheid naar de markt toe ontstaan. Daardoor zullen aanbestedende diensten de ruimte die de nieuwe richtlijnen bieden niet direct optimaal benutten. Er moet eerst een omslag komen in de bedrijfscultuur bij aanbestedende diensten.”

De nieuwe aanbestedingsrichtlijnen bieden meer mogelijkheden en ruimte om te onderhandelen met marktpartijen. “Door deze ruimte wordt aanbesteden niet per se makkelijker”, vindt Janssen. “Inkopers moeten meer doen, dan zich slechts aan de regels houden. Ik denk daarom dat die focus die is ingezet op professionalisering, ook in 2016 weer een grote stap moet maken.”

3: Opzoeken randjes van de wet
“Bij nieuwe regels worden altijd de randjes van de wet opgezocht. Neem bijvoorbeeld ‘past performance’. Hierbij mogen eerdere prestaties van de leverancier meegenomen worden in een aanbesteding. Dit is natuurlijk voer voor rechtszaken. Hoe lang laat je bijvoorbeeld een slechte uitvoering van het contract meetellen? Heb je een systeem waarin je dit vaststelt? Mogen andere aanbestedende diensten daar ook gebruik van maken?”

4: Belang secundaire doelstellingen groeit
Janssen verwacht daarnaast een sterke focus op secundaire doelstellingen in 2016. “Wat kunnen we nog meer met een aanbesteding bereiken, los van het inkopen van een product of dienst? EMVI wordt steeds belangrijker. Wat betreft social return vraag ik me wel af of dit de meest effectieve manier is om sociaal beleid uit te voeren. Moet dat wel via een aanbesteding? Ik denk dat daar volgend jaar meer onderzoek naar gedaan zou moeten worden.”

5: Verdere digitalisering
“Tot slot komt er steeds meer ruimte voor e-procurement. De evaluatie van de Aanbestedingswet 2012 toonde aan dat er een zekere mate van lastenvermindering is bereikt, maar dat er toch nog onevenredig veel van het mkb wordt verwacht. Ik denk dat een verdere ontwikkeling van e-procurement zeker voor meer lastenvermindering gaat zorgen. 2016 zal daarom in het teken staan van verdere digitalisering”, concludeert de promovendus.