ACM: ‘Leg publieke belangen duidelijk vast’

“Leg als overheid publieke belangen duidelijk vast”, stelt Chris Fonteijn, voorzitter van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Er moeten duidelijke spelregels komen voor overheden die zelf als marktspeler actief zijn. Onduidelijkheid over het publieke belang kan conflicten opleveren. Welk publiek belang krijgt voorrang als de overheid zich met verschillende petten op bemoeit met de markt? Om het ene belang van de overheid te behartigen, worden andere belangen van de overheid als marktspeler belemmerd, zoals concurrentie- of consumentenbelangen.

Naast het jaarverslag, brengt ACM ook het Signaal uit. Hierin richt ACM zich op de beleidsmakers. In het Signaal 2016 vraagt ACM aandacht voor duidelijke spelregels bij de keuze tussen publieke belangen.

Eenduidig vastleggen
“Behartigt een onderneming naast commerciële belangen ook een publiek belang? Leg deze belangen dan eenduidig vast”, stelt Fonteijn. “Zo wordt bij conflicterende belangen inzichtelijk hoe deze zich tot elkaar verhouden, en kunnen we politieke en beleidsmatige discussies over de rechtmatigheid van activiteiten vermijden.”

HSL-Zuid
ACM pleit ervoor dat het realiseren van een publiek belang niet afhankelijk mag zijn van het succes van commerciële activiteiten. Als voorbeeld noemt de waakhond de aanbesteding van de HSL-Zuid. “De NS wilde de eigen monopoliepositie op het Nederlandse spoor behouden. De overheid als aandeelhouder vond vooral de financiële opbrengsten belangrijk. Het reizigersbelang werd zo ondergeschikt aan het commerciële belang. Met alle negatieve gevolgen van dien”, aldus de voorzitter.

‘Niet altijd mogelijk’
In een brief aan de Kamer stelt minister Kamp dat ACM terecht signaleert dat de belangen duidelijk moeten worden vastgelegd. “Tegelijkertijd is dat niet altijd volledig mogelijk”, voegt de minister daaraan toe. “Een voorbeeld daarvan is het belang van de mainportfunctie van Schiphol dat moeilijk volledig in regelgeving en contracten vast te leggen is. In zulke gevallen is extra zeggenschap, bijvoorbeeld door aandeelhouderschap, wenselijk. Tegelijkertijd moet de overheid oog hebben voor marktmacht die kan ontstaan in situaties waarbij er afhankelijkheid is van één of een beperkt aantal partijen. Daarin heeft ACM een belangrijke taak.”

Wet markt en overheid
Kamp is het eens met de vraag van ACM voor duidelijkere spelregels. “De Wet markt en overheid stelt daartoe een aantal gedragsregels om een gelijk speelveld tussen de overheid en marktpartijen te creëren. Die gedragsregels gelden niet wanneer een overheid besluit dat het verrichten van de activiteiten in het algemeen belang plaatsvindt. Tegelijk kunnen mogelijkheden onbenut blijven voor ondernemerschap en meer efficiëntie als de overheid de markt onder ongelijke voorwaarden betreedt.” De minister zal de Kamer informeren over de uitkomsten van de evaluatie van de Wet markt en overheid en hoe het kabinet de toekomst van deze wet ziet.