An inkoper's gotta do what an inkoper's gotta do

Wanneer is aanbesteden leuk voor publieke inkopers? Meestal als met een aanbestedingsprocedure ‘het verschil gemaakt kan worden’ en de inkoper wordt uitgedaagd creatief te zijn om binnen wettelijke kaders het gewenste eindresultaat te bereiken.

Aanbesteden omdat het (wettelijk) moet, zonder hoogdravende ambities en in een vervelende markt (lees: weinig spelers of diffuse marktwerking) is als het plakken van een fietsband. Het moet secuur gebeuren, er valt geen eer aan te beleven en als het niet goed gebeurt, kost het heel veel extra werk en frustratie om het te herstellen.

New Public Management

In de wijsheid van het New Public Management gedachtengoed zijn sinds de jaren tachtig veel publieke diensten geprivatiseerd en op afstand geplaatst. Gaandeweg werd duidelijk dat het onwenselijk was dat sommige taken bij dezelfde (dan) geprivatiseerde organisatie bleven liggen. Deze organisaties werden vervolgens opgesplitst zodat, soms kunstmatig, de gewenste marktwerking toch in stand werd gehouden.

Zo is ‘quasi-inbesteden’ in feite het wettelijk rechtbreien van bepaalde procedures die – als organisaties niet op afstand waren geplaatst – niet nodig waren geweest. De ervaring leert dat met het wettelijk rechtbreien van deze procedures, de onderliggende onduidelijkheden tussen de verschillende publieke organisaties zelden helemaal worden opgelost. Dienstverlening, zo ook publieke dienstverlening, is lastig met een schaartje te knippen. En uiteindelijk neemt de politieke verantwoordelijkheid niet af als een dienst onder een andere rechtspersoon valt. 

Meetdiensten

Zo kent de energiemarkt – al voordat de prijzen de pan uit rezen – een ontwikkeling zoals hiervoor is beschreven met als restproduct de dienst ‘Meetdiensten’. Meetdiensten komen voort uit de (wettelijke) verplichting van grootverbruikers van energie en gas om dit verbruik continu te monitoren. De organisaties die dit mogen doen, dienen erkend te zijn door het (eveneens op afstand geplaatste) TenneT.

Waarom het monitoren wettelijk verplicht is, is niet geheel duidelijk? Deze verplichting lijkt namelijk niet te gelden voor organisaties met een groot wagenpark waarbij het brandstofgebruik van de auto’s continu gemonitord moet worden.

De markt van Meetdiensten kent enkele zittende partijen (afsplitsingen van afsplitsingen van ooit geprivatiseerde organisaties die bestonden uit eerder samengevoegde publieke organisaties) en enkele nieuwkomers. De zittende contractpartijen hebben heel veel streepjes voor op de nieuwkomers. De kans dat een contract – als deze eenmaal wordt aanbesteed – naar een nieuwe marktpartij gaat, is dan ook niet groot.

Daarbij geldt dat een afdeling inkoop van een gemiddelde publieke organisatie, net als veel andere afdelingen en organisaties, kampt met onderbezetting. Het aanbesteden van Meetdiensten vraagt echter veel extra aandacht, omdat het niet zoiets gangbaars is als het aanleggen van een nieuwe riolering. Diverse publieke organisaties zijn daarom los van elkaar aan de slag gegaan om deze wettelijke verplichting in te vullen. Stiekem hoop je dat VNG hierin een rol pakt en dat centraal ondersteuning wordt geboden bij deze materie.

De dienst Meetdiensten biedt daarnaast weinig handvatten om publieke beleidsdoelen of politieke ambities te verwezenlijken. Het moet omdat het moet. 

Diffuse marktwerking, weinig meerwaarde en geen hoogdravende ambities maken de mindere dagen van een publieke inkoper. Vlug, niet te vlug aanbesteden en vanavond maar een flink stuk fietsen om het hoofd leeg te krijgen. Hopen dat de fietsbanden niet lek gaan.