Helft gemeenten borgt privacy binnen sociaal domein niet

Gemeenten worstelen met het gestructureerd borgen van privacy. Ongeveer de helft van de Nederlandse gemeenten heeft geen privacy-beleid vastgesteld voor het sociaal domein en slechts 26 procent van de gemeenten heeft specifiek privacy-beleid voor het sociaal domein ontwikkeld. Daarnaast wordt er ook vrijwel geen aandacht geschonken aan dit onderwerp tijdens gemeenteraadsvergaderingen. Dat blijkt uit de overall rapportage sociaal domein 2016.

Omgang met privacygevoelige informatie in het sociaal domein valt onder de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Voor de verwerking van persoonsgegevens moet de noodzaak duidelijk zijn en de verwerking moet proportioneel zijn in relatie tot het doel.

Het borgen van privacy is voor gemeenten geen nieuw thema. Ook vóór de decentralisaties was dit onderwerp relevant. Met de overgehevelde taken beschikken gemeenten nu wel over meer persoonsgevoelige gegevens en een veelvoud aan partners waar zij informatie mee uitwisselen.

Onvoldoende kennis over privacy
In een onderzoek onder 41 gemeenten concludeerde de Autoriteit Persoonsgegevens in 2016 al dat Nederlandse gemeenten onvoldoende weten welke persoonsgegevens van hun burgers zij in het sociaal domein mogen verwerken en welke regels daarvoor gelden. Ook in de overall rapportage wordt deze conclusie gedeeld. In de rapportage zijn enkele gemeenteraadsleden geïnterviewd die aangeven dat er binnen de gemeente niet consequent wordt gesproken over privacy en dat gemeenteraadsleden de regels niet altijd scherp voor ogen hebben. Deelnemende gemeenten vinden het lastig om informatie boven tafel te krijgen over hoe de privacywetgeving precies werkt en geven ook aan niet zeker te weten of de wetgeving precies gevolgd wordt. Dit geldt met name in het kader van de Jeugdwet, omdat hierbij samenwerking aangegaan wordt met gemeenten uit de regio.

Enkele gemeenten in de casestudies geven aan dat zij vinden dat de privacy soms te streng beschermd wordt. Het niet uitwisselen van gegevens over cliënten kan volgens hen goede zorgverlening in de weg staan. Dit leidt ertoe dat gegevens meerdere malen geregistreerd worden of dat een cliënt meermaals aan verschillende personen zijn verhaal moet doen.

Privacy-lek speciaal leerlingenvervoer
Afgelopen jaar is er een grootschalige privacy-zaak in het nieuws geweest. Dit ging om het publiceren van informatie van kinderen in het speciaal onderwijs, in het kader van een aanbesteding voor speciaal leerlingenvervoer. De afgelopen vijf jaar hebben 56 gemeenten zich schuldig gemaakt aan het publiceren van gegevens zoals huisadressen, schoolgegevens en geboortedata. Soms kon zelfs de ziekte of beperking van de leerling achterhaald worden.

De reden voor de publicatie van deze gegevens is om chauffeurs inzicht te geven in de afstand die ze moeten afleggen. Daarvoor verstrekken gemeenten rittenlijsten. In veel gevallen worden de gegevens van de leerlingen geanonimiseerd, maar dit is dus een flink aantal keer vergeten.

Decentralisaties
Op 1 januari 2015 zijn de Jeugdwet, de WMO 2015 en de Participatiewet gedecentraliseerd. Met de keuze voor de decentralisatie is ervoor gekozen om gemeenten de ruimte te geven om op basis van hun eigen, lokale situatie maatwerk te leveren. Ook is er een besparingsdoel meegegeven aan de gemeenten: over drie jaar krijgen zij 15 procent minder budget. Dit komt neer op ongeveer 2,9 miljard euro.

Dit artikel komt uit het dossier ‘Sociaal domein’.