Rumoer over aanbesteding auto's Nationale Politie

Afgelopen zaterdag opende De Telegraaf haar voorpagina met ‘Auto-order politie teruggefloten’ en ‘Slinkse aanbesteding moet opnieuw’. Aanleiding was het feit dat Minister Opstelten de dag [slide] ervoor bekend maakte dat het oorspronkelijke contract van een half miljard euro voor politieauto’s niet met twee jaar zou worden verlengd. Dit omdat er ernstige twijfels zijn over de integriteit van medewerkers bij de afdeling inkoop van de Nationale Politie. Vier jaar terug werd het oorspronkelijke contract na het doorlopen van een Europese aanbesteding exclusief gegund aan Volkswagen importeur Pon.

Ook toen was het onderwerp voorpaginanieuws, omdat de concurrenten van het Volkswagen-concern van mening waren dat de aanbesteding naar Volkswagen toe was geschreven. Volkswagen-importeur Pon mocht duizenden auto’s leveren aan de politie, omdat geen enkele andere fabrikant aan de honderden eisen van de politie kon voldoen. Merken als Mercedes, Volvo en Ford moesten zich terugtrekken en waren niet blij met de werkwijze van de politie.

Honderden eisen
Eén van de eisen was dat de autofabrikanten auto’s uit alle segmenten moest kunnen leveren. Tot dan toe was het gebruikelijk dat de politie voor verschillende soorten auto’s meerdere aanbestedingen publiceerde. Zo noemde een Volvo-woordvoerder de gestelde eisen destijds ‘onmogelijk’. Een zegsvrouw van Mercedes meldde: “We hebben ons zelf teruggetrokken omdat we niet aan alle honderden eisen konden voldoen. Eén keer ‘nee’ betekende al dat je buitenspel stond. Echt heel bizar.”

Mega-aanbesteding zonder percelen
Het had in ieder geval toen al in de lijn der verwachting gelegen om de aanbesteding in meerdere percelen op te delen. In een door vijf autofabrikanten aangespannen rechtszaak oordeelde de rechter echter dat het ‘niet aannemelijk’ was dat Volkswagen importeur Pon door deze werkwijze was voorgetrokken. Met de nieuwe aanbestedingswet die in april 2013 werd ingevoerd, was het in ieder geval nagenoeg onmogelijk geweest deze mega-aanbesteding als één grote aanbesteding in te richten en feit is dat dit nu ook niet meer zal gebeuren.

Heibel in de aanbestedingstent
Waar het echter nu om draait is dat net als bij eerdere berichten over de aanbestedingen portofoons en alcoholtesters begin vorige week er signalen over integriteitschendingen naar buiten blijven komen. Nu met name over de aanbesteding politieauto’s. Minister Opstelten kon dan ook niet anders besluiten dan de verlenging van dit contract tegen te houden. „Ik acht het zonder meer in stand houden van contracten die zijn voortgekomen uit een aanbesteding waaraan de schijn van integriteitschending kleeft niet houdbaar”, motiveerde Opstelten zijn besluit in een brief aan Tweede Kamer afgelopen vrijdag.

Gerechtelijk vooronderzoek
De rijksrecherche doet momenteel onderzoek naar meerdere politiemensen die worden verdacht van niet-integer gedrag. ‘De macht van het Amsterdamse klasje’ en ‘Groepje dat elkaar al jaren de hand boven het hoofd houdt’ zijn uitspraken die in dit verband terugkomen in het (vervolg) artikel uit De Telegraaf van afgelopen zaterdag. Fabrikanten en dan met name afgewezen fabrikanten spuien hun gal over de inkopers van de Nationale Politie en hun gedragingen. Een enkeling met naam en toenaam, maar ook enkele anoniem. Daarnaast doen ook de vakbonden een duit in het zakje met een berg aan kritiekpunten.

Rapport commissie Schouten-Telgen
Die laatste groep criticasters verwijst daarbij nadrukkelijk naar het rapport van de commissie Schouten-Telgen uit 2012. Dat rapport met de titel ‘Onderzoek Landelijke Aanbesteding Politie Voertuigen’(kortweg LAPV genoemd) concludeerde toen dat de aanbestedingen op zich rechtmatig waren verlopen, maar dat de doelmatigheid ver te zoeken was. Met name de operationele inzetbaarheid en de kosten daarvan waren niet, onvoldoende of niet op het juiste niveau geanalyseerd. Ook toen waren er al vermoedens van een gebrek aan integriteit. Omdat dit soort vermoedens wijzen op een mogelijk bestaan van strafbare feiten, droeg de commissie deze zaken over aan het Ministerie van Veiligheid en Justitie alsmede het Ministerie van Defensie.

Aanbeveling wel of niet overgenomen?
Voor met name de vakbonden is het twijfelachtig of de aanbevelingen van de commissie op het organisatorische vlak twee jaar na dato wel of niet zijn overgenomen. Het ging dan met name om een andere inrichting van de inkoopfunctie waarbij meer ruimte zou worden geboden voor kritische tegengeluiden en een betere opleiding van de inkopers. Verder zou er een versterking van het toezicht op belangrijke, politiek gevoelige en financieel omvangrijke aanbestedingen worden ingevoerd in de vorm van reviews. Volgens de vakbonden heerst er binnen de afdeling Inkoop en de interne bedrijfskolom waar de afdeling deel van uitmaakt een angstcultuur, waardoor mogelijke misstanden niet of nog niet zijn aangepakt.

Twee jaar verder en wat nu?
Vooralsnog is het afwachten wat het gerechtelijk onderzoek over integriteit gaat opleveren. Alle medewerkers die bij het strafrechtelijk onderzoek zijn betrokken, zijn ontheven van hun taken en verantwoordelijkheden bij de inkoop. Op verzoek van de minister Opstelten voert de Korpsleiding vandaag gesprekken met alle betrokkenen over ‘rechtspositionele maatregelen’.

Verder zal de Nationale Politie direct aan de slag moeten met de voorbereiding van een nieuwe Europese aanbesteding Politie Voertuigen. Omdat een dergelijke omvangrijke en nu nog risicovollere aanbesteding niet van de ene op de andere dag in de markt kan worden gezet, heeft dit enige consequenties. Het wagenpark van de politie zal op een ‘creatieve’ manier, dat wil zeggen zonder nieuwe aankopen, gedurende een langere periode rijdende moeten worden gehouden.

Volkswagen importeur Pon heeft nog niet gereageerd op de gang van zaken, maar loopt door het stopzetten van dit contract waarschijnlijk een omzet van circa 250 miljoen euro mis. Tenslotte wordt het interessant of Pon bij de nieuwe aanbesteding weer kan/mag inschrijven en de schade voor hen nog hoger gaat uitvallen.