Begin maart geef ik op een grote beurs een workshop over aanbesteden. Aangezien je ruim van tevoren al een titel moet doorgeven, en de titel deelnemers moet trekken, had ik bedacht: 'ze moeten de uitvinder van het aanbesteden doodschieten'. De workshop zat inderdaad vrij snel vol, maar de organisatie had ook dermate boze reacties gekregen op de titel, dat ze mij verzochten om die te veranderen. Vriendelijk als ik ben, heb ik ervan gemaakt: 'ze moeten de uitvinder van het aanbesteden voorgoed achter slot en grendel zetten'.
Persoonlijk heb ik altijd enorm veel plezier in dit soort zaken. Wie zou zich hier in godsnaam druk over hebben gemaakt? Bij ons in Den Haag wordt een bepaalde ziekte nogal eens gebruikt om iets te bekrachtigen, en daarvan kan ik me wel indenken dat dat mensen soms kwetst, maar 'doodschieten'? Als je daar recent mee geconfronteerd bent, zit je toch meer in een Holleeder- dan in een aanbestedingsmilieu.
Bovendien is de uitvinder van het aanbesteden een farao die reeds lang geleden overleden is. De eerst bekende aanbestedingen waren namelijk die voor de piramides. Meerdere aannemers probeerden de opdracht te verwerven. Aardig om te weten is misschien, dat ook toen al aanbesteed werd op Beste Prijs Kwaliteit Verhouding (BPKV). De aannemer die garandeerde dat tijdens de bouw het grootste aantal slaven zou overlijden, won de aanbesteding. Dat werd namelijk als een statussymbool gezien. Dit gunningscriterium wordt heden ten dage, mijns inziens terecht, relatief weinig meer gebruikt.
Het succes van een titel als 'ze moeten de uitvinder van het aanbesteden doodschieten' toont maar weer eens aan welke vooroordelen mensen hebben over aanbesteden. Het is misschien goed om er nog eens op te wijzen waarom er überhaupt aanbesteed wordt. De belangrijkste bestaansgrond voor aanbesteden is het bestrijden van vriendjespolitiek (een opdracht aan iemand gunnen omdat je hem aardig vindt) en favoritisme (niet onderbouwde voorkeur voor bepaalde merken of leveranciers). Dit uitgangspunt is niet door de overheid bedacht maar in het bedrijfsleven.
In de jaren 50 van de vorige eeuw kwamen bedrijven als Shell erachter dat het verstandig is om te proberen belangrijke beslissingen, niet alleen op inkoopgebied, zoveel mogelijk te objectiveren. Ingewikkelde beslissingen waarbij meerdere factoren een rol spelen, werden in rekenmodellen omgezet. De rekenmodellen die toen ontwikkeld zijn, vormen het uitgangspunt voor wat wij nu nog steeds gebruiken bij inkoop op beste prijs kwaliteit.
Maarten Rooderkerk, mijn mentor en leermeester, zei het twintig jaar geleden al: 'een goede inkoper draait zijn hand niet om voor een Europese aanbesteding'. Ik ben het daar volledig mee eens. De basisprincipes van het aanbesteden (objectief beoordelen, niemand bevoordelen en transparant handelen) zijn ook de basisprincipes van professioneel inkopen. Als je een inkoper hoort klagen en jammeren dat hij 'Europees' moet, dan weet je dus gelijk dat het geen professionele inkoper is.
Als ik tegenstanders van aanbestedingen hoor, dan kan ik niet anders dan concluderen dat die mensen gewoon vriendjespolitiek en persoonlijke voorkeuren willen blijven gebruiken bij hun inkoop. Waarom zouden woningcorporaties in hemelsnaam een probleem hebben met eerlijk aanbesteden? De enige reden die ik kan bedenken is dat ze gewoon 'op gevoel' willen blijven inkopen, zonder zich te verantwoorden. Ongelofelijk, als je erover nadenkt.
Toch begrijp ik ook wel iets van de tegenzin die aanbesteden anno 2019 oproept. Zoals gezegd is het idee achter aanbesteden een prima uitgangspunt, maar we zijn het hier in Nederland wel ongelofelijk ingewikkeld aan het maken. Onder invloed van de politiek wordt steeds meer gevraagd van de inschrijvers. Een paar weken geleden keek ik op de Pianoo-site en negen van de tien nieuwsberichten gingen over maatschappelijk verantwoord inkopen, circulair inkopen, innovatie, social return en duurzaamheid. Dat zijn natuurlijk allemaal prima doelen, die het politiek goed doen, maar het eerste doel van inkoop is toch echt dat de belastingbetaler waar voor zijn geld krijgt (beter, sneller, goedkoper). Voor de goede orde, ik zeg niet dat de bovengenoemde zaken niet belangrijk zijn, maar het lijkt tegenwoordig wel of alleen die zaken er toe doen bij aanbesteden.
Ik zou willen dat iedere politicus die iets beweert over aanbesteden eens een maandje mee zou lopen in het bidteam van een inschrijver om eens aan den lijve te ondervinden wat het tegenwoordig inhoudt om in te schrijven op aanbestedingen.
Het wordt vast een leuke workshop. Ik heb een aantal leuke cases bedacht waarmee ik met de zaal in discussie ga over het nut van aanbesteden. Aan het eind van de workshop bepalen we, wat we met de uitvinder van het aanbesteden gaan doen. Doodschieten? Opsluiten? Of verdient hij misschien wel een standbeeld? Ik heb er zin in.
Ha Theo. Ik ben niet voor of tegen aanbesteden. Ik ben wel voor goed denkwerk. En daar kan heel wel uitkomen dat aanbesteden onzinnig of ongewenst is, zonder dat sprake is van favoritisme of willekeur. Iedereen is tegen favoritisme of willekeur, behalve degenen die zich er schuldig aan maken. Tegelijkertijd is aanbesteden maar één van de manieren waarop je favoritisme en willekeur kunt tegengaan. Denk aan goede politieke controle of duidelijk en toegepast integriteitsbeleid. Bovendien zeg je zelf al: aanbesteden gaat vooral over best value for taxpayers money. Wat dát is beslissen politici die we zelf kiezen. Als zij denken (na zorgvuldig onderzoek en deugdelijk gemotiveerd) dat het zonder aanbesteding kan of dat een aanbesteding zelfs het risico met zich medebrengt dat de value niet wordt gehaald, laten we dan de aanbesteding terzijde schuiven. De bedenker van aanbesteden hoeft niet de bak in, maar degene die heeft bedacht dat het de ene, beste manier is om publiek geld uit te geven wel. Dat is namelijk geen democraat, maar een aanbestedingcraat. Koffie?
Ha die Theo, je hebt helemaal gelijk. Grappig waar mensen zich allemaal druk over maken. Onlangs en wellicht nog steeds gonst het in het sociaal domein van de politieke wens om de aanbestedingsplicht voor sociale diensten af te schaffen. Ingegeven door de drang naar (financiële) beheersbaarheid. Los van het feit dat aanbesteden in een aantal gevallen niet nodig is ook een zinloze oproep, omdat er geen alternatief tegenover wordt gezet wat de kernprincipes van transparantie, proportionaliteit, gelijke behandeling borgt.
Ik weet overigens niet met welke titel ik beter af was als openbaar medestander van de doelen van de (Europese) wetgeving. Immers de aanbieders waar ik doorgaans mee te maken hebben zullen ondanks alles mij wel in leven laten , maar voorgoed opsluiten? Gelukkig heb ik mijn leidinggevende bereid gevonden om op nagenoeg dagelijkse basis toezicht te houden. We hebben dit geregeld in de vorm van een overeenkomst aangevuld met de NEVI gedragscode. Ik vraag dan ook bij deze om de levenslange straf achter de tralies om te zetten in deze moderne vorm van toezicht. Daar gaat je titel weer. 😉
Ramses II nu nog doodschieten is vast niet zinvol maar dat de oude Egyptenaren al aanbesteden praat het fenomeen niet goed. Ontlasting dumpen in dezelfde rivier als waar je uit drinkt is ook heel oud Egyptisch en daar zijn we ook mee opgehouden.
Europees Aanbesteden houdt geen rekening met de positie van de ondernemer, waar je van moet profiteren. Het zijn hele professionele inkopers, die precies weten dat je reciprociteit nodig hebt voor een win-win situatie, die zich over Europees Aanbesteden beklagen. Ik kan mij voorstellen dat ze anoniem moeten blijven, toch tenminste zolang alle zombie mummies die nog steeds de aanbestedingsbeginselen verdedigen, nog rondlopen.
Op het APMP jubileumcongres van 11 april 2019 in Bunnik (non-profit) begeleiden oa. Prof. Dr. B. Steunenberg en Alexander-Edgar Mok een workshop met als thema: “zin en onzin van (aanbestedings)regelgeving en de invloed daarvan op interdisciplinaire samenwerking, een scherpe confrontatie tussen een voorstander en een tegenstander!”
Wij willen vanuit een beschouwend perspectief dit thema uitdiepen en de nuance zoeken op basis van interdisciplinaire samenwerking. We zijn benieuwd of dit lukt!
Interessant!
Dame en heren
Een standbeeld voor de uitvinder van het aanbesteden gaat misschien wat ver als je de destijds gehanteerde criteria voor de gunning bekijkt. Maar in de basis Ja ik denk dat zijn intenties zeker goed geweest zijn net als die van de meeste inkopers.
Wat het lastig en vaak heel complex maakt is dat de politiek door middel van aanbesteden allerlei andere doelen / neven effecten wil bereiken die niet helemaal standaard in lijn liggen met de basis beginselen van transparantie en non discriminatie.
Degene die bedacht heeft dat je om publiek geld uit te geven voorafgaand aan het aanbesteden een formule moet hebben uitgewerkt die altijd tot het beste antwoord leidt, dat is degene die het aanbesteden complex gemaakt heeft. Omdat marktpartijen (soms) net zo veranderlijk zijn als het weer zelfs als je een uitgebreide marktconsultatie hebt gedaan kan de markt je nog verassen (positief en negatief) met inschrijvingen op aanbestedingen. Dat maakt het allemaal heel complex. Zou dat er de oorzaak van zijn dat (ook professionele inkopers) soms aversie tegen aanbesteden hebben?
In de basis heb ik passie voor het vak van inkoper en respect voor inkopers die een EU aanbesteding met twee vingers in de neus draaien. Wel denk ik dat de goedkeur die ik intern moet verkrijgen, voor ik mag gunnen soms nog een lastiger proces is dan het aanbesteden zelf.
@ Theo graag zou ik van je horen hoe jij dat ziet?
Misschien zijn controversiële titels voor een workshop, wel leuk maar het wordt vervelend als mensen er de humor niet van kunnen inzien.