Verspilling van tendercapaciteit

Het gebrek aan techneuten is inmiddels niet alleen een probleem bij de uitvoering van (bouw)projecten, maar ook bij het binnenhalen van nieuwe opdrachten. In de Cobouw stond recent een opiniestuk waarin het verspillen van ingenieurscapaciteit – terecht – ter discussie werd gesteld. Dit is echter een veel breder probleem, want verspilling van capaciteit als gevolg van onhandig opgezette aanbestedingsprocedures vindt niet alleen plaats bij ingenieursbureaus. Vraag een architectenbureau wat hij gemiddeld uitgeeft aan tenderkosten (tijd en geld) en je schikt je rot. Aannemers zullen een gelijksoortig verhaal vertellen: alle aannemers worstelen om de kennis van werkvoorbereiders, uitvoerders en projectleiders die dagelijks bezig zijn op de bouwprojecten, op een efficiënte manier te ontsluiten bij het opstellen van nieuwe aanbiedingen. Al wordt dat stiekem wel verwacht van aanbestedende diensten. Het uitwerken van optimalisaties – een eufemisme voor kostenbesparingen – als onderdeel van de aanbieding, is regelmatig een beoordelingscriterium.

Toch wringt ergens de schoen in deze oproep. Veel ingenieursbureaus zijn namelijk ook als adviseur of gedelegeerd organisator betrokken bij aanbestedingsprocedures. Dus waar de ingenieursbureaus zelf last van hebben als ze een aanbieding in moeten dienen, komt regelmatig terug in de aanbestedingsprocedures die zij organiseren om bijvoorbeeld een aannemer te contracteren. De EMVI-plannen die [quote] “in negentig procent van de gevallen kwalitatief sterk vergelijkbaar zijn”, moeten ook door aannemers ingediend worden. Daarbij geldt dat dezelfde ingenieurs- en adviesbureaus hun opdrachtgevers ook adviseren over de contractfase (de fase na de aanbestedingsprocedure) en deze adviezen lijken niet altijd in het belang van de betreffende opdrachtgever en/of de aannemer. Een op de UAV-gc gebaseerde overeenkomst is dikwijls leuk voor juristen en adviseurs maar levert vaak extra kosten op voor opdrachtgever en lagere marges voor aannemers.

Verspilling van ingenieurscapaciteit vindt derhalve niet alleen plaats tijdens aanbestedingsprocedures. Ook de ontwerp- en realisatiefase kunnen op dat gebied een efficiëntieslag gebruiken.

Bouwend Nederland agendeerde eerder dit jaar – ook terecht – het recht op het indexeren van de bouwkosten. Dit naar aanleidingen van oorlog in Oekraïne en de navolgende stijgende bouwkosten. Bouwend Nederland vergat echter haar achterban aan te manen meer transparantie te bieden bij meer en minder werk en prijsstijgingen. Het recht om te indexeren gaat immers hand in hand met de plicht tot het bieden van transparantie en de prijsstijgingen zo veel mogelijk te beperken.  
In feite kent de oproep in voornoemde opiniestuk om beter gebruik te maken van [quote] “de ruimte die binnen de aanbestedingswetgeving is om effectiever aan te besteden” een gelijke strekking: er is een maatschappelijk probleem dat terecht wordt benoemd, maar de oplossing wordt elders gezocht. Dat is jammer want zo komen we niet veel verder. Een oplossing dient in eerste plaats binnen de eigen gelederen gevonden te worden. Eerder werd op deze plaats gepleit voor hogere tarieven voor ingenieurs. Wellicht is dat dan toch de oplossing om de in het opiniestuk genoemde verspilling van ingenieurscapaciteit te doen afnemen? Wat kostbaar is, wordt immers niet verspild.

Er is voldoende ruimte binnen de huidige aanbestedingswet om arbeidsextensief aan te besteden en de tenderkosten voor alle betrokkenen laag te houden. De adviseurs- en ingenieursbureaus zijn de eerste partij om hierin te bewegen. Zij zitten namelijk in het begin van een bouwproject aan tafel bij de opdrachtgevers. Ook vindt tussen deze bureaus en de aanbestedende diensten (opdrachtgevers) vaker kennisuitwisseling plaats dan tussen opdrachtgevers en aannemers. Juist in een informele en lerende setting kan deze oproep tot matiging worden verkondigd. Maar laten we vooral niet, net als in de milieuwetgeving, zoeken naar juridische olifantenpaadjes. Veel rechterlijke uitspraken hebben immers aangetoond dat olifantenpaadjes uiteindelijk niet werken en bij aanbestedingen is dat voorlopig ook niet nodig.